Bilim insanları, 3 bin yıldan uzun bir süre önce gelişmiş, hakkında çok az bilgi sahibi olunan bir uygarlığı anlama çabalarını desteklemek amacıyla, Batı Anadolu’daki 483 Tunç Çağı yerleşimine ilişkin kullanımı kolay bir dijital katalog oluşturdu. Çalışma, arkeologlar Alper Aşınmaz, Serdal Mutlu ve Eberhard Zangger tarafından yapıldı.
Tunç Çağı ya da diğer adıyla Bronz Çağı (yaklaşık M.Ö. 3300–1200), ilk şehirlerin yükselişi, metalürji gibi yeni teknolojilerin geliştirilmesi ve geniş ticaret ağlarının kurulmasıyla belirginleşen, büyük dönüşümlerin ve önemli insani ilerlemelerin yaşandığı bir dönemdi. Merkezinde ise, Ege dünyası (Miken Uygarlığı) ile Yakın Doğu (Hitit İmparatorluğu) arasında bir kavşak noktası olan ve Luvi dilini konuşan insanların yaşadığı Batı Anadolu yer alıyordu.
Önemine rağmen, iki büyük güç arasında kalan bu bölgeye çeşitli nedenlerle Tunç Çağı araştırmalarında yeterince ilgi gösterilmedi. Sebepleri arasında, arkeolojik kayıtların parça parça dünyanın dört bir yanına dağılması ve genellikle çalışmaların çok farklı dillerde yayınlanması bulunuyor.
Bu sorunu çözmek için Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı ile İsviçre merkezli Luvi Çalışmaları Vakfı’ndan (Luwian Studies Foundation) araştırmacılar, bölgedeki yerleşimlere dair tüm mevcut bilgileri derlemek ve dijitalleştirmek üzere 10 yıllık bir meta-analiz projesi başlattı.
Scientific Data dergisinde yayımlanan bir makalede ayrıntılandırıldığı üzere makale yazarları, Orta ve Geç Tunç Çağı’na (yaklaşık M.Ö. 2000–1200) tarihlenen Batı Anadolu’ya ilişkin kapsamlı bir veri derlemesi oluşturdu. Derleme, bölgesel çalışmaları, tarihsel haritaları, sistematik yüzey araştırmalarını ve uydu görüntülerini içeriyor. Bir yerleşimin veri tabanına dahil edilebilmesi için en az 100 metrelik bir çapa sahip olması ve M.Ö. ikinci bine tarihlenen seramik buluntuları barındırması şartı aranıyor.
Veri tabanına kolaylıkla ulaşılabiliyor
Çalışmada, veri barındırma ve paylaşım platformu Zenodo’da kapsamlı, açık erişimli bir dijital katalog oluşturuldu. Katalogda, her bir yerleşim yeri için; ne zaman yerleşime geçildiği, bölgenin işlevi (hisar, mezarlık, bölgesel merkez gibi) ve yakınındaki mineral kaynakları (altın, bakır, kalay madenleri) gibi ayrıntılı bilgiler bulunuyor.
Veri tabanı ayrıca, Wikidata ve GeoNames gibi diğer küresel veri tabanlarına da bağlantılı olduğu için araştırmacılar, bu verileri kendi çalışmalarıyla kolayca birleştirebiliyor.
Arkeologlar makalelerinde, “Standartlaştırılmış meta verileri anlamsal bağlantılarla birleştirerek, bu kaynak daha geniş dijital altyapılar içinde yeniden kullanımı kolaylaştırmakta. Böylece, bölgesel yerleşim sistemlerinin analizi için şeffaf, açık lisanslı bir temel sağlamakta ve Tunç Çağı Anadolu’sunun incelenmesine yönelik daha kapsamlı yaklaşımları teşvik etmektedir.” ifadesini kullandı.
Tüm bu verilerin kolay erişilebilir ve dijital olarak bağlantılandırılmış hale getirilmesiyle, bilim insanlarının önemli tarihsel boşlukları doldurabileceği ve bölgenin ekonomisi, kültürü ve yerleşim sistemleri hakkındaki önemli soruları yanıtlayabileceği hedefleniyor.
Kaynak: Scientific Data