Toronto Üniversitesi Rotman İşletme Okulu’ndan Rachel Ruttan ve Katherine DeCelles’in yürüttüğü çalışma, tarafsızlığın kişilere güven vermediğini ortaya koydu. Araştırmaya göre; karşıt görüşe sahip olanlara kıyasla tarafsız kalan kişiler, en az karşı taraf kadar hatta bazı durumlarda daha da olumsuz değerlendiriyor.
Üniversitenin yayınladığı basın haberine göre; binlerce katılımcıyla yapılan 12 deneyde, göç politikaları, esrarın yasallaştırılması gibi tartışmalı başlıklarda münakaşaya girdi. Sonuçlara göre katılımcılar; fikir belirtmeyen kişilerin, kendi görüşleriyle örtüşmeyen kişilerden daha güvensiz olduğunu düşünüyor.
Journal of Experimental Psychology: General dergisinde yayımlanan araştırmanın bulgularına göre, tartışma nerede olursa olsun fikir beyan etmeyen kişilere bakış değişmiyor. Tarafsız kişi siyasetçi, iş arkadaşı, aile üyesi ya da çevrimiçi ortamdan olsa da sonuç aynı kalıyor.
Araştırmanın yazarlarından Prof. Rachel Ruttan, tarafsızlığın sosyal bir avantaj sağlamadığını vurguluyor. Ruttan’a göre tarafsız kalmak kimseyi memnun etmiyor ve muhalif görüşü söylemekten daha az risk barındırmıyor. Bulgular, tarafsızlığın çoğu zaman ‘güvenli’ seçenek olarak algılanmasına rağmen, dışarıdan bakıldığında kuşkuyla karşılandığını gösteriyor.
Araştırma, aynı katılımcıların kendi davranışları söz konusu olduğunda farklı davrandığını da gösteriyor. Katılımcıların büyük bölümü, kendileri tartışmalı konuyla karşılaştığında kamuoyuna açık şekilde tarafsız kalmayı tercih ediyor. Deneyde; iş yerindeki olumlu ayrımcılık üzerine yapılan gayriresmi ancak toplum önündeki bir tartışmada, görüşü sorulan katılımcıların yüzde 59’u bu konu hakkında bir tarafa yakın hissetmediğini belirtiyor. Buna karşın, aynı kişilerle aynı konu üzerinde tekrardan ancak birebir konuşulduğunda, yalnızca yüzde 23’ü gerçekten tarafsız olduğunu ifade ediyor.
“Eyleyen-gözlemci asimetrisi”
Araştırmacılar çelişkiyi, psikoloji literatüründeki “eyleyen-gözlemci asimetrisi” (actor–observer asymmetry) kavramıyla açıklıyor. Kavram, bireylerin kendi davranışları ile başkalarının davranışlarını farklı biçimlerde açıklama eğilimini ifade ediyor. Kişi, kendi davranışını değerlendirirken bağlama ve koşullara odaklanıyor. Yaptığı eylemi içinde bulunduğu durumla, baskılarla ya da geçici nedenlerle açıklıyor. Buna karşılık başkalarının davranışlarını yorumlarken daha çok kişilik özelliklerine, niyetlerine ya da ahlaki karakterlerine atıf yapıyor.
Araştırmada dikkat çeken diğer noktalardan biri, tarafsızlığın yalnızca gündelik sosyal ilişkilerde değil, profesyonel karar verme süreçlerinde de güvenli seçenek olarak görülmesi. Katılımcıların bir bölümüne, yalnızca kendi görüşlerini değil, başkalarına verilecek en iyi tavsiyeyi sunmaları için ödeme yapılıyor. Araştırmacılar bununla, kişisel çekinceleri değil, rasyonel ve etkili olduğu varsayılan iletişim stratejisini ölçmeyi hedefliyor.
Yapılan alt çalışmada, yaklaşık 100 halkla ilişkiler uzmanına, medyada sıkça tartışılan ve toplumu kutuplaştıran konuda kamuoyunda görünür bir müşteriye hangi tutumu önerecekleri soruldu.
Sonuçlar; uzmanların büyük çoğunluğunun, müşterinin net bir pozisyon almak yerine tarafsız kalmasını tavsiye ettiğini gösteriyor. Tercih, tarafsızlık etkili bulunduğu için değil; olası tepkileri, eleştirileri ve itibar risklerini en aza indiren bir hasar kontrolü stratejisi olarak yapılıyor.
Bulgular, Hegel’in felsefede merkezi bir yere koyduğu tez–antitez–sentez mantığını da yeniden hatırlatıyor. Hegel’e göre ilerleme, görüşlerin bastırılmasıyla değil, karşıtlıkların açıkça dile gelmesi ve çatışmasıyla mümkün oluyor. Tarafsızlık, bu diyalektik hareketi askıya alırken; tez ile antitezin karşılaşması, yeni bir anlam ve ortak zemin üreten sentezin önünü açıyor.
Rahatsızlık pahasına düşünceyi görünür kılmak, farklı pozisyonlarla yüzleşmek ve çatışmayı bir tehdit değil, birlikte düşünmenin üretken bir aracı olarak görmek, felsefenin hayata yansıması olarak yorumlanabilir.
Kaynak: Toronto Üniversitesi Rotman İşletme Okulu, 2NNews