Bilim insanları hipermnezi olarak bilinen otobiyografik hafızayı yeni vakalar üzerinden inceliyor. Hipermneziye sahip bireylerin zihinleri nasıl çalışıyor ve diğer insanlarla farkları ne?
Geçmiş olayları küçük ayrıntılarla hatırlamak, onları metodik olarak yeniden gözden geçirmek ve geçmiş duyguları yeniden yaşamak hipermnezi olarak bilinen olağanüstü hafızaya deniyor. Oto‐biyografik hafızaya sahip insanlar, hayatlarında yaşadıkları olayları olağanüstü netlikte, tarih ve duygularıyla birlikte hatırlıyor.
Hafızanın dinamik doğası zamanla keskinliği kaybeder, tamamen kaybolur veya kısmen yeniden yazılır. Ancak az sayıda insan, bilimsel literatürde çok az vaka tanımlanıyor, belirli olayları takvimdeki herhangi bir tarihe bağlayabilecek kadar zengin otobiyografik ayrıntıları hatırlayabilir.
Paris Cité Üniversitesi’ndeki Hafıza, Beyin ve Biliş Laboratuvarı’nda araştırma profesörü olan Valentina La Corte “Hipertimezler olarak bilinen bu bireylerde anılar tarihe göre dikkatlice dizine eklenir. Bazıları 6 Temmuz 2002’de yaptıklarını ayrıntılı olarak tanımlayabilecek ve o günün duygularını ve hislerini tekrar deneyimleyebilecek kapasiteye sahiptir” ifadelerini kullanıyor.
Hipertimetik insanlar zihinlerinde olağanüstü bir kolaylık ve yoğunlukla zamanda yolculuk yapabilirler. Paris Beyin Enstitüsü’nde nörolog ve PICNIC Lab’ın eş başkanı Laurent Cohen, “Bu atipik bilişsel işleyişi incelemek, otobiyografik hafızanın nasıl çalıştığını ve onu etkileyen nörolojik bozuklukları daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir” diyor.
Neurocase’de yer alan bir makalede, Paris Beyin Enstitüsü ve Hafıza, Beyin ve Biliş Laboratuvarı’ndan araştırmacılar 17 yaşındaki bir kızın olağanüstü yeteneğini mercek altına aldı.
TL’nin hafızası iki ayrı kategoride incelendi. Bunlardan biri çoğunlukla okulda edilinilen bilgilere dayalı “kara hafızası” ve duygusal bir anlam taşımıyor. Diğeri ise duyguları barındıran zihinsel alan.
Bu anılar, temalarına ve kronolojik sıraya göre dosyalara ayrılıyor ve TL’nin “beyaz oda” adını verdiği, tavanı çok alçak bir odada saklanıyor. TL, aile hayatı, tatiller, arkadaşları ya da çocukluk eşyalarıyla ilgili bölümleri hatırlamak için bu dosyaları zihninde tarıyor. Bazı anılar ise TL’nin zihninde kısa mesajlar veya fotoğraflar şeklinde depolanıyor.
TL, üzüntü, keder ya da sıkıntı gibi olumsuz duygularla bağlantılı anıları izole etmek için zihinsel temsil araçları kullanıyor. Örneğin, büyükbabasının ölümü “beyaz odanın” içindeki bir sandığın içinde tutuluyor. Öfkesini yatıştırmak için “buzullar odası”, zorluklar üzerine düşünmek için “sorunlar odası” nı kullanıyor.
La Corte ve Cohen, insanların zamanda zihinsel yolculuk yapma kolaylığını, aktardıkları anıların zenginliğini ve bunların kendi yaşam anlatılarıyla ilişkisini ölçen Otobiyografik Belleğin Epizodik Testi (TEMPau) ve Genişletilmiş Zamanlı Otobiyografik Bellek Görevi (TEEAM) testlerini kullandı.
Elde edilen bulgular, TL’nin hayatındaki anları olağanüstü bir yoğunluk ve canlılıkla yeniden yaşadığını gösterdi. TL’nin bazen bir dış gözlemci, bazen de olayın kahramanı olarak, ayrıntıları farklı bakış açılarından tekrar inceleyebiliyor. Araştırmacılar ondan gelecekteki olayları hayal etmesini istediğinde ise, sıradan bir insanın üretebileceğinin çok ötesinde, olağanüstü zenginlikte zamansal bilgiler sundu.
Bazı çalışmalar, hiperthymesia’nın otobiyografik hafızayla ve belirli görsel alanlarla ilişkili beyin ağlarının aşırı etkinliğiyle bağlantılı olduğunu öne sürüyor. Ancak bugüne kadar hiperthymesia sahipleri ile normal belleğe sahip bireyler arasında herhangi bir nöroanatomik fark bulunmadı.
Hipermnezi üzerine yapılan çalışmaların devam ettiği ve konuyla ilgili aydınlatılmayan birçok unsur olduğunu söyleyen La Corte “Hipermnezi üzerine elde edilen bulguları genellemek zordur, çünkü sadece birkaç vaka üzerinden çıkarımlar yapılabiliyor. Yaşlanma bu bireylerin anılarını etkiler mi? Zihinsel zaman yolculuğu yetenekleri yaşa bağlı mıdır? Anı birikimini kontrol etmeyi öğrenebilirler mi? Pek çok sorumuz var ve her şey hala keşfedilmeyi bekliyor. Önümüzde heyecan verici bir araştırma alanı var.” ifadelerini kullanıyor.
Kaynak: Phys.org
