Zihinsel sağlığın anahtarı: Düzenli Uyku

Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) dergisinde yayımlanan bir araştırma, uykusuzluğun beynin hafıza kontrol mekanizmalarını zayıflatarak istenmeyen anıların bastırılmasını zorlaştırdığını ortaya koydu. Araştırmada, uykusuz bırakılan bireylerin bu anıları bastırmada zorluk yaşadığı ve bu durumun hafıza süreçlerini yöneten beyin bölgelerinin işlev kaybıyla bağlantılı olduğu saptandı.

Araştırma kapsamında 85 sağlıklı yetişkin iki gruba ayrıldı. Katılımcıların yarısı geceyi laboratuvarda uyuyarak geçirirken, diğer yarısı uykusuz bırakıldı. Deneyin amacı, uyku eksikliğinin beynin anıları bastırma kapasitesine etkisini gözlemlemekti.

Ertesi gün, katılımcıların beyinleri, beynin farklı bölgelerindeki kan akışını ölçerek hangi bölgelerin aktif olduğunu tespit etmek için kullanılan fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme (fMRI) cihazıyla tarandı. Tarama sırasında deneklerden hoş olmayan anıları bastırmaları istendi.

Sonuçlar, uykusuz kalan bireylerde istenmeyen anıları bastırmaktan sorumlu beyin bölgelerinde aktivitenin azaldığını ortaya koydu. Uzmanlar, bu durumun uyku eksikliğinin duygu düzenleme mekanizmalarını zayıflatarak ruhsal sorunlara yatkınlığı artırdığına işaret ettiğini belirtti.

Uykudan mahrum bırakılan katılımcılarda, duygu ve düşünce kontrolünden sorumlu olan sağ dorsolateral prefrontal kortekste artan aktivite tespit edildi. Bu durum, beynin duygusal olarak zorlu durumlara yanıt verme kapasitesinin zorlandığını gösterdi.

Buna karşılık, uzun süreli hafıza oluşturma ve hatırlama işlevlerinden sorumlu hipokampuste azalmış aktivite gözlendi. Araştırmacılar, bu azalmanın, uykusuz bireylerin istenmeyen anıları bastırmada daha fazla zorlanmasına neden olduğunu belirtti.

REM uykusunun ruh sağlığına etkisi 

Araştırmada, beynin rüya görme sırasında aktif olduğu ve duygusal bilgilerin işlenip düzenlendiği bir evre olarak bilinen REM (hızlı göz hareketi) uykusunun ruh sağlığı üzerindeki etkisi de incelendi. Araştırmacılar, REM uykusunda daha fazla zaman geçiren bireylerin hafıza bastırma mekanizmalarının daha etkili çalıştığını ve bunun zihinsel denge üzerindeki olumlu etkilerini ortaya koydu.

Bilim insanları, REM uykusunun beynin düşünceleri kontrol etme kapasitesini geri kazandırma konusunda rol oynadığını belirtti. . Bu evre sırasında beyin, duygusal yükleri hafifleterek bireylerin yeni günün zorluklarına daha iyi hazırlanmasını sağlıyor. Uzmanlara göre, yeterli uyku ve özellikle REM evresi, beynin canlanmasına katkıda bulunarak bireylerin stresle daha kolay başa çıkmasına ve daha dengeli bir ruh hali sürdürebilmesine yardımcı oluyor.

Araştırmayı yürüten Dr. Harrington, çalışmanın bulgularına ilişkin yaptığı açıklamada, uykunun zihinsel işleyişteki rolünün önemine dikkat çekti. Harrington, “Uyku yalnızca fiziksel dinlenmeyi sağlamakla kalmıyor, aynı zamanda anıları ve düşünceleri kontrol etmede de hayati bir işlev görüyor” ifadelerini kullanarak, yeterli uykunun ruh sağlığını korumadaki kritik rolüne vurgu yaptı. Ayrıca uyku yoksunluğunun bireyleri duygusal olarak dengesiz hale getirdiğini ve “rahatsız edici anılara karşı daha savunmasız bıraktığını belirtti.

Araştırmada, uykunun istenmeyen düşüncelerle başa çıkmada etkili bir savunma mekanizması olduğuna dikkat çekildi. Harrington, “Bulgularımızın, uyku ile ruh sağlığı arasındaki ilişkinin daha fazla incelenmesine katkıda bulunmasını ve anksiyete ile depresyonla mücadelede yeni umutlar doğurmasını umuyoruz” diyerek, bu mekanizmanın anlaşılmasının gelecekte ruhsal bozuklukların tedavi ve önlenmesine yönelik yeni stratejiler geliştirilmesine olanak sağlayabileceğini ifade etti.

Kaynak: PNAS