MIT tarafından yürütülen yeni bir çalışma, yapay zekanın ‘pareidolia’ adı verilen cansız nesneleri ya da görüntüleri insan yüzüne benzetme eğilimi gösterip göstermediğini araştırdı.
MIT (Massachusetts Institute of Technology) tarafından 24 Eylül 2024’te yayınlanan araştırmaya göre, yapay zeka modellerinin pareidolia adı verilen, imgeleri insan yüzüne benzetme eğilimi gösterip göstermediği araştırıldı. Yapılan çalışmada yapay zeka modellerinin pareidolik yüzleri insan beyninde olduğu gibi tanımlamadığı ortaya çıktı. Araştırmaya MIT dışında Microsoft, NVIDIA ve Toyota Research Institute de destek verdi.
Pareidolia
En basit tanımıyla pareidolia (ya da “hatalı anlam yükleme”) bir şeyi, aslında olmadığı bir diğer şeye benzetmek olarak özetlenebilir. Daha teknik tanımıyla pareidolia; bir gözlemcinin, belirsiz uyaranlar aracılığıyla haberdar olduğu bir şeyi, aşina olduğu diğer şeye benzetmesi durumudur. Burada “belirsiz uyaranlar”dan kasıt, benzetilen şeyin aşina olunan diğer şeye sadece yüzeysel olarak benziyor olmasıdır. 1962’de ortaya çıkan bu kavram, başlangıçta psikolojik bir rahatsızlık olarak görüldü. Nöroloji biliminin ve teknolojisinin ilerlemesiyle yapılan araştırmalarda pareidolianın doğal bir eğilim olduğu anlaşıldı.
Kullanılan veriler
MIT Bilgisayar Bilimi ve Yapay Zeka Laboratuvarı’nın yürüttüğü çalışma için 5 bini aşkın pareidolik görüntü seçildi. Oluşturulan bu görüntü veri havuzu kullanılarak insan ve yapay zeka algısı arasındaki farklar analiz edildi.
Ekip yapay zeka modellerini pareidolik yüzleri tanıyabilmesi için çeşitli görüntü verileri kullanarak eğitti. Bu eğitimler için kullanılan verilerin arasında hayvan yüzleri, yüze benzeyen jeolojik şekiller, bulut fotoğrafları gibi insanların sıklıkla pareidolik yüzler saptadığı görüntüler bulunuyordu.
Yapılan analizlerde yapay zeka modellerinin hayvan yüzleri bulunan verileri işledikten sonra daha fazla pareidolia eğilimi gösterdiği kaydedildi. Araştırmanın liderlerinden Mark Hamilton “Bu sonuç, pareidolia eğiliminin hayatta kalmak için çok önemli olan hayvan yüzlerini tespit etme yeteneğimiz ile ilgisi olabileceğini gösteriyor.” ifadelerini kullandı.
Yapay zeka vs. insan algısı
Yapay zeka modelleri ve gönüllü katılımcıların yaptığı seçimlerden çıkan sonuca göre. Pareidolik yüzlerin saptandığı görüntülerde ortak özellikler bulunuyor. Çalışmayı yürüten bilgisayar bilimi profesörlerinden biri olan William T. Freeman şunları söyledi: “Hem yapay zeka modellerini hem de insanların pareidolik yüzleri algılama olasılığının en yüksek olduğu belli bir görsel karmaşıklığı aralığı bulunuyor”. Analizlere göre, pareidolik yüzlerin algılanma olasılığının en yüksek olduğu görseller ortalama ‘karmaşıklık’ oranına sahip.
Yapılan araştırma, yapay zeka modellerinin pareidolik yüzleri insan beyninde olduğu gibi algılayamadığını, ancak belli özelliklerdeki görüntü verilerini kullanarak saptamalar yapabildiğini ortaya koydu. Hamilton çalışmanın sonuçlarıyla ilgili “İnsanların cansız nesneleri insan benzeri özelliklerle içgüdüsel olarak nasıl yorumladıkları gerçekten büyüleyici. Örneğin, bir elektrik prizine baktığınızda, hemen şarkı söylediğini hayal edebilirsiniz ve hatta ‘dudaklarını nasıl oynatacağını’ bile hayal edebilirsiniz. Ancak algoritmalar bu pareidolik yüzleri bizim yaptığımız gibi doğal olarak tanıyamıyor.” ifadelerini kullandı.
Kaynak: MIT
