Hawaii Üniversitesi’nden araştırmacılar, dünyanın en büyük güneş teleskobunu ve yapay zeka teknolojilerini kullanarak Güneş’i daha iyi anlamak için bir proje geliştirdi.
Yapay zeka, Güneş’in sırlarını ortaya çıkarıyor
Hawaii Üniversitesi Astronomi Enstitüsü (IfA – Institute for Astronomy) bünyesindeki bilim insanları, Güneş fırtınalarını analiz ederek uydu iletişimi, radyo dalgaları ve enerji şebekelerine yönelik riskleri önceden tahmin etmeyi amaçlayan “SPIn4D” (Solar Physics with Intelligent Data-Driven Discovery) projesini yürütüyor. Maui’deki Haleakala zirvesinde bulunan dünyanın en büyük yer tabanlı Güneş Teleskobu’ndan toplanan veriler, yapay zeka teknikleriyle incelenerek Güneş’in yapısı ve davranışları inceleniyor.
Proje, teleskobun her gün ürettiği büyük miktardaki veriyi işlemek için derin öğrenme modelleri geliştirilmesine odaklanıyor. Bu yöntem, Güneş’le ilgili verilerin analizinde hız ve doğruluk açısından önemli ilerlemeler sağlayarak, astronomların Güneş’in fiziksel özelliklerini daha kapsamlı bir şekilde incelemesine olanak tanıyor.
Hawaii Üniversitesi’nden araştırmacı Dr. Kai Yang, büyük Güneş fırtınalarının büyüleyici auroralar (kutup ışıkları) oluşturmanın ötesinde, uydulara, radyo iletişimine ve enerji şebekelerine ciddi zararlar verebileceğine dikkat çekiyor.
Yang, “Güneş atmosferini daha iyi anlamak, bu tür riskleri azaltmak için kritik önem taşıyor,” diyerek, Güneş’in üç boyutlu atmosferini (korona ve diğer katmanlar) incelemek için yapay zeka ile simüle edilmiş verileri birleştirdiklerini belirtiyor.
NSO (National Solar Observatory – Ulusal Güneş Gözlemevi) ve HAO (High Altitude Observatory – Yüksek İrtifa Gözlemevi) bilim insanlarından oluşan ekip, Inouye Teleskobu’nun (dünyanın en büyük yer tabanlı güneş teleskobu) yüksek çözünürlüklü gözlemlerinden elde edilen verilerle Güneş’in fiziksel özelliklerini tahmin etmek için yapay zeka algoritmalarını kullanıyor.
Ekip, yapay zeka modellerini eğitmek için NSF’nin (National Science Foundation – Ulusal Bilim Vakfı) Cheyenne süper bilgisayarını kullandı. Bu süreçte toplamda 10 milyon CPU (bilgisayarın temel işlem birimi) saati harcanarak 120 terabaytlık yüksek çözünürlüklü simüle edilmiş Güneş verisi üretildi. Şu ana kadar bilim insanları, bu veri setinin 13 terabaytlık bir kısmını kamuya açık hale getirerek diğer araştırmacılarla paylaştı.
Araştırmacılar, bu yöntemin ileride hem bilimsel keşiflere hem de dünya üzerindeki teknolojik altyapının korunmasına katkı sağlayacağını belirtiyor.
Kaynak: University of Hawaii
