Araştırmalar, kadınların erkeklerden daha uzun yaşamasının ve bilişsel olarak daha dayanıklı olmasının ikinci X kromozomuyla bağlantılı olabileceğini gösteriyor.
X kromozomu daha uzun yaşamayı mı sağlıyor?
Kadınların erkeklere kıyasla daha uzun yaşadığı ve yaşlılıkta zihinsel işlevlerini daha iyi koruduğu biliniyor. Yeni bir araştırma, bu avantajın kadınların sahip olduğu ikinci X kromozomuyla bağlantılı olabileceğini gösteriyor. Daha önce pasif olduğu düşünülen bu kromozomun, yaşlanmayla birlikte bilişsel fonksiyonları destekleyici şekilde aktive olduğu tespit edildi.
Kaliforniya Üniversitesi San Francisco Tıp Fakültesi’nden nörobiyolog Dena Dubal liderliğindeki araştırma ekibi, X kromozomunun beyin üzerindeki etkilerini anlamak için fareler üzerinde deneyler yaptı. Kadınlarda iki X kromozomu bulunurken, erkeklerde bir X ve bir Y kromozomu yer alıyor. Gelişimin erken dönemlerinde kadınlarda bu iki X kromozomundan biri genellikle inaktif hale geliyor. Ancak araştırmacılar, yaşlanma sürecinde bu susturulmuş X kromozomundaki bazı genlerin yeniden aktifleştiğini tespit etti.
Deneylerde, öğrenme ve hafıza için kritik bir bölge olan hipokampüste, inaktif X kromozomunun yaşlı farelerde aktif hale geldiği görüldü. Özellikle Plp1 adlı gen, sinir hücrelerini koruyucu miyelin kılıfının üretiminde önemli bir rol oynuyor. Bilim insanları, bu genin yaşlı farelerde daha fazla çalıştığını ve bunun bilişsel dayanıklılığı artırabileceğini belirtiyor.
Gen terapisi ile etkisi artırıldı
Araştırma ekibi, her iki cinsiyetten yetişkin farelere gen terapisi uygulayarak Plp1 geninin etkisini artırdı. Sonuçlar, gen aktivitesinin yükseltilmesiyle farelerin labirent testlerinde daha iyi performans sergilediğini ortaya koydu. Massachusetts General Hospital’dan nörolog Rachel Buckley, bu bulguların kadın beyninin yaşlanma sürecinde daha dayanıklı olabileceğini gösterdiğini belirtiyor ve “X kromozomu güçlü bir kromozomdur” ifadesini kullanıyor.
Sinirbilimci Lisa Mosconi ise bu araştırmanın, kadınların beyin yaşlanmasının daha yavaş olduğu ve Alzheimer hastalığı teşhisi konduktan sonra bile bilişsel testlerde erkeklere göre daha iyi performans gösterdiği yönündeki önceki çalışmalarla örtüştüğünü ifade ediyor. Ancak, kadınların daha uzun yaşamasına rağmen Alzheimer hastalığına yakalanma oranlarının erkeklerden çok daha yüksek olduğunu da vurguluyor.
Araştırmacılar, ikinci X kromozomunun yaşlılıkta beyni nasıl koruduğunu anlamak için daha fazla çalışma yapılması gerektiğini belirtiyor. Bu keşfin, gelecekte bilişsel fonksiyonları artırıcı tedavilere öncülük edebileceği düşünülüyor.
Kaynak: Science
