Türünün dördüncü örneği bir ötegezegen keşfedildi 

Neptün büyüklüğündeki TOI-3261 b, kendi yıldızına aşırı yakın bir yörüngede bulunuyor. Bu türde keşfedilen yalnızca dördüncü gezegen olan TOI-3261 b, ötegezegen araştırmalarında dikkat çeken bir hedef olarak öne çıkıyor.  

Bu ötegezegen, NASA’nın TESS (Geçiş Halindeki Ötegezegen Araştırma Uydusu) teleskobunu kullanan uluslararası bir bilim ekibi tarafından keşfedildi. Daha sonra Avustralya, Şili ve Güney Afrika’daki yer teleskoplarıyla yapılan gözlemler, TOI-3261 b’nin “sıcak Neptün çölü” olarak adlandırılan nadir bir kategoriye ait olduğunu doğruluyor. Bu tür gezegenler, boyut ve bileşim açısından Neptün’e benzerlik gösteriyor, ancak yıldızlarına çok yakın yörüngelerde yer alıyor. TOI-3261 b’nin bir yılı yalnızca 21 saat sürüyor ve bu kısa yörüngesi, onu ‘ultra kısa dönemli sıcak Neptünler’ sınıfına dahil ediyor.  

TESS, Güneş Sistemi dışındaki gezegenleri keşfetmek için 2018 yılında NASA tarafından uzaya fırlatıldı. Ötegezegenlerin tespitinde “geçiş yöntemi” adı verilen bir teknik kullanıyor. Bu yöntemde, bir gezegen yıldızının önünden geçerken yıldızın parlaklığında oluşan azalmalar kaydediliyor. Bu veriler sayesinde gezegenin boyutu, yörüngesi ve yıldızına olan yakınlığı gibi özellikler saptanıyor.  

Geniş bir gökyüzü tarama kapasitesine sahip olan TESS, dört güçlü kamerasıyla gökyüzünün farklı bölgelerini inceleyerek iki yıl içinde tüm gökyüzünü taradı. 2020’de ilk görevini tamamlayan teleskop, bugüne kadar binlerce ötegezegen adayı tespit etti. TOI-3261 b gibi keşifler, ötegezegenlerin atmosferik özelliklerini ve yaşam barındırma potansiyellerini anlamak için bir temel oluşturuyor.  

TOI-3261 b, gezegen oluşumu modellerini test etmek için ideal bir örnek oluşturuyor. Sıcak Neptünlerin nadir olmasının nedenlerinden biri, bu tür gezegenlerin yıldızlarına yakın konumda gaz atmosferlerini koruyamaması. Yıldızların güçlü yerçekimi ve yaydığı yoğun enerji, gezegenlerin gaz katmanlarını koruyamamalarına neden oluyor.  

Araştırmalara göre,  keşfedilen yıldız ve gezegen sistemi yaklaşık 6,5 milyar yaşında. TOI-3261 b’nin başlangıçta daha büyük bir gaz devi olarak oluştuğu, ancak kütlesini foto-buharlaşma ve gelgit soyulması gibi süreçlerle kaybettiği düşünülüyor. Ayrıca, gezegenin başlangıçta yıldızına daha uzak bir konumda oluşmuş olabileceği ve bu sayede atmosferini daha iyi koruyabildiği tahmin ediliyor. Gezegenin şu anki atmosferi, soyulmadan arta kalan daha ağır elementlerden oluşuyor.  

Atmosferde hangi elementlerin bulunduğunu anlamak için NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu gibi ileri teknoloji araçlarla yapılacak kızılötesi gözlemler gerekiyor. Bu gözlemler, yalnızca TOI-3261 b’nin değil, diğer sıcak Neptünlerin oluşum süreçlerine dair de yeni bilgiler sağlayabilir.  

2020 yılında keşfedilen LTT-9779 b, ultra kısa dönemli sıcak Neptünlerin ilk örneği. O zamandan beri TESS, TOI-849 b ve TOI-332 b gezegenlerini de bu gruba ekliyor. James Webb Uzay Teleskobu ile yapılacak gözlemler, bu tür gezegenlerin evrimi hakkında daha fazla bilgi sunabilir.  

Kaynak: NASA