Türkiye, Rusya-Ukrayna Savaşı sonrası enerji projeleriyle Avrupa’nın enerji güvenliğini sağlamada kritik bir rol üstlenirken yeni projelerle de stratejik hakimiyetini artırıyor.
Türkiye’nin enerji jeopolitiği, doğal gaz, petrol ve enerji altyapı projeleriyle ciddi bir dönüşüm geçiriyor. Bu alandaki en önemli son gelişmeler Irak-Türkiye petrol hattının yeniden açılması ve Türkmen Gazı’nın Türkiye’ye gelmesi oldu.
Avrupa Komisyonu’nun Çarşamba günü açıkladığı plan doğrultusunda, LNG tedarikini güvenilir tedarikçilerle birleştirerek uzun vadeli anlaşmalarla enerji fiyatlarını düşürmeyi hedefliyor. Türkiye, Azerbaycan ve Türkmenistan gibi enerji zengini ülkelerden Avrupa’ya gaz taşıyan önemli bir geçiş noktası olarak bu stratejilere katkı sağlayabilecek konumda.
Türkiye, Avrupa’nın enerji güvenliğinde hayati role sahip
Rusya’nın Avrupa’ya enerji sevkiyatını kesmesi ve Ukrayna üzerinden gaz akışının durması, Avrupa’nın enerji güvenliğini tehdit eder hale geldi. Türkiye, TürkAkım ve TANAP projeleriyle stratejik önemini artırıyor.
Karar sonrası Anadolu Ajansı’na konuşan Macaristan’ın Ankara Büyükelçisi Viktor Matis, özellikle TürkAkım üzerinden gerçekleştirilen güvenli tedarikle Macaristan’ın Ukrayna üzerinden gaz transitinin sona ermesinden etkilenmediğini ve bunun Türkiye’nin Macaristan ve Avrupa’nın enerji güvenliğindeki hayati rolünü de gösterdiğini dile getirdi.
İngiltere merkezli Guardian gazetesinin 24 Şubat’ta yayınladığı rapora göre Avrupa Birliği, Ukrayna’ya sağladığı mali yardımdan daha fazlasını Rus petrol ve gazına harcıyor. Raporda yer alan bilgilere göre Avrupa 2024’te Kiev’i desteklemek için 29 milyar avro verdi ancak Rusya’dan aldıkları fosil yakıt 22 milyar avroya patladı.
Türkmen gazı Türkiye’ye geliyor
BOTAŞ ve Türkmengaz arasında imzalanan anlaşma ile 1 Mart itibarıyla Türkmenistan’dan gaz tedariki başlayacak. Bu, Türkiye’nin enerji arzını çeşitlendirerek enerji ticaret merkezi olma hedefini destekleyecek. Orta Doğu Enstitüsü Enerji Uzmanı Rauf Mammadov, bu tedarikin Türkiye’nin enerji stratejisiyle uyumlu olduğunu belirtiyor.
Milli İstihbarat Akademisi’nin (MİA) “Türkmengaz Anlaşması: Türkiye’nin Enerji Merkezi Olması Yolunda Yeni Bir Adım” başlıklı görüş yazısına göre, Türkmenistan, dünyanın en büyük doğalgaz rezervlerine sahip ülkelerden biri ancak mevcut altyapı eksiklikleri nedeniyle bu gazı tam olarak değerlendiremiyor. Türkiye, 2025 yılı itibarıyla Türkmenistan’dan yıllık 1,3 milyar metreküplük doğalgaz alacak ve bu gaz, İran üzerinden Türkiye’ye iletilecek. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, yıl sonuna kadar gelecek 1,3 milyar metreküplük gazın 1,5 milyon hanenin ihtiyacını karşılayacağını bildirdi.
Görüşte yer alan bilgilere göre, Türkmen Gazı’nın Türkiye’ye ulaşması, Türkiye’nin enerji arzını çeşitlendirmesi açısından büyük önem taşırken aynı zamanda ülkenin enerji ticaret merkezi olma hedefini destekliyor. Türkiye’nin, Hazar Denizi üzerinden Azerbaycan’a bağlantı kurarak Avrupa’ya gaz sevk etmesi planlanıyor ancak bu hedefin gerçekleşebilmesi için Trans-Hazar Boru Hattı gibi projelere ihtiyaç duyuluyor. Şimdilik sürecin İran üzerinden gerçekleştirilmesi planlanıyor.
MİA Dr. Öğr. Üyesi Muhammed Koçak’ın kaleme aldığı raporda Türkiye’nin enerji arz güvenliğini güçlendirmesi, transit ülke rolünden çıkarak ticaret merkezi hâline gelmesi ve Avrupa’nın enerji güvenliğinde daha belirleyici bir aktör konumuna gelmesinin bu Anlaşma’nın uzun vadeli etkileri arasında yer aldığı da belirtiliyor.
Irak-Türkiye petrol boru hattındaki sorunlar ve önemi
Irak-Türkiye petrol boru hattı, 2023’teki ödeme anlaşmazlıkları ve yerel gerilimler nedeniyle kapandı ancak bu hattın yeniden açılması, hem Türkiye’nin enerji güvenliğini güçlendirecek hem de bölgesel jeopolitik ilişkileri etkileyecek.
20 Şubat’ta Türkiye’nin Bağdat Büyükelçisi Anıl Bora İnan’ın yaptığı açıklamada boru hattının yeniden açılması için Irak’ta yasal mevzuata ilişkin gelişmeler yaşanan Irak-Türkiye petrol boru hattı konusunun Erbil ve Bağdat’taki temaslarda ele alındığını söyledi.
Bloomberg’in 26 Şubat tarihli haberine göre, ABD ve Irak, Irak-Türkiye petrol hattının hızla yeniden açılması konusunda anlaşıldı. ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ile Irak Başbakanı Muhammed Şia el-Sudani, bu hattın yeniden faaliyete geçmesi için hızla anlaşmaya varmak gerektiğini belirtti.
Bu anlaşma, Türkiye’nin Orta Doğu’daki stratejik rolünü pekiştiriyor. Türkiye’ye petrol ihracatının durması, Irak’a 23 milyar dolardan fazla ekonomik zarara yol açtı.
Kaynak: Anadolu Ajansı, Milli İstihbarat Akademisi, Reuters, Guardian, Bloomberg
