Bilim insanları, genetiği değiştirilmiş sıtma parazitleri taşıyan sivrisineklerin ısırıklarıyla bağışıklık geliştiren bir yöntem buldu. Çalışmada, bu yöntemin katılımcıların yüzde 90’ını koruduğu görüldü.
Kamerun, Datcheka
(REUTERS)
Sıtma, dünya genelinde her yıl yaklaşık 250 milyon kişiyi etkileyen ve yüz binlerce insanın hayatını kaybetmesine yol açan ciddi bir hastalık. Şu an Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından onaylanan sıtma aşıları, yüzde 75’e varan etkileriyle bu hastalığa karşı bir koruma sağlıyor, ancak bu koruma kısa süreli oluyor ve düzenli olarak güçlendirici dozlar gerektiriyor. Hollanda’da yapılan bir araştırma, genetiği değiştirilmiş sıtma parazitleri taşıyan sivrisineklerin, sıtmayı ortadan kaldırabilecek bir çözüm olabileceğini ortaya koydu.
Yeni bir aşı stratejisi: GA2 paraziti
Leiden ve Radboud Üniversitesi’nde yürütülen çalışmada, sıtma hastalığına neden olan “Plasmodium falciparum” paraziti genetik olarak değiştirilerek GA2 adı verilen bir versiyon üretildi. Bu parazit, insan vücudunda karaciğerde altı günlük kritik bir gelişim sürecinden sonra etkisini yitirecek şekilde tasarlandı. Böylece bağışıklık sistemi parazitin farklı aşamalarına karşı tepki verirken, parazitin kana karışarak enfeksiyona yol açmasının önüne geçildi.
Fildişi Sahili, Abidjan
(REUETRS)
Araştırmada, sağlıklı yetişkinler genetiği değiştirilmiş parazit taşıyan sivrisineklerin ısırıklarıyla üç kez GA2 aşısı oldu. Her aşılamada, katılımcılar 50 sivrisinek ısırığına maruz bırakıldı. Aşılama tamamlandıktan sonra katılımcılar bu sefer sıtma taşıyan sivrisineklerle enfekte edildi ve bağışıklık seviyeleri test edildi. GA2 ile aşılananların yüzde 90’ı sıtmaya karşı korundu. Buna karşılık, mevcut sıtma aşılarının yalnızca yüzde 75 oranında koruma sunabilmesi yeni yöntemin çok daha etkili olduğunu kanıtladı.
Araştırmada kullanılan başka bir genetiği değiştirilmiş parazit olan GA1, daha önce denendi ancak yalnızca yüzde 13 koruma sağladı. GA2’nin farkı, parazitin karaciğerde daha uzun süre kalarak bağışıklık sistemini daha etkili bir şekilde harekete geçirmesiydi.
Koruma nasıl sağlanıyor?
(The Nagasaki University)
Denemelerde, GA2 paraziti ile aşılanan katılımcılarda bazı bağışıklık hücrelerinde belirgin bir artış tespit edildi. Bu hücreler, sıtma parazitinin vücutta yayılmasını durdurmada kritik bir rol oynadı. Ayrıca bağışıklık sistemi, parazitin karaciğer aşamasında salgıladığı birçok antijene tepki vererek uzun vadeli koruma sağladı. Araştırmacılar, katılımcılarda sivrisinek ısırıklarından kaynaklanan hafif kaşıntılar dışında ciddi bir yan etki gözlemlenmediğini belirtti. Bu da yöntemin güvenliğini destekleyen önemli bir bulgu olarak değerlendirildi.
Yöntemin başarısını kanıtlayan bu çalışmanın ardından, daha geniş çaplı denemeler yapılması planlanıyor. Araştırmacılar, GA2’nin sıtmanın yaygın olduğu bölgelerde farklı sıtma türlerine karşı etkisini, koruma süresini ve güvenliğini test edecek. Ayrıca, yöntemin daha geniş kitlelere ulaştırılabilmesi için saha çalışmaları da yapılacak.
Londra Hijyen ve Tropikal Tıp Okulu’ndan Julius Hafalla, bu çalışmayı sıtma kontrolü için “önemli bir adım” olarak nitelendirdi ve “Bu yöntem, sıtmayı küresel ölçekte ortadan kaldırmak için kritik bir çözüm olabilir” dedi.
Kaynak: The New England Journal of Medicine, Nature
