Sıcak hava sadece bunaltmıyor

Dünyanın farklı bölgelerinde giderek daha sık görülen sıcak hava dalgaları yalnızca günlük hayatı zorlaştırmakla kalmıyor, insan vücudunun biyolojik yaşını da hızlandırıyor. Tayvan’da 24 binden fazla yetişkinin 15 yıl boyunca izlendiği araştırmaya göre, sıcak iklimlerde yaşayan kişilerde organlar ve hücreler takvim yaşına göre daha hızlı yaşlanıyor. Bu etki, sigara içmek veya düzenli alkol tüketmek kadar güçlü kabul ediliyor.

Biyolojik yaş, kişinin gerçek yaşından farklı olarak organların ve hücrelerin gerçek durumunu gösteriyor. Bu ölçüm, karaciğer, böbrek ve akciğer fonksiyonları, kan değerleri, tansiyon ve iltihap seviyeleri gibi göstergelerden hesaplanıyor. Eğer 40 yaşındaki bir kişinin organları 45 yaşındaki gibi çalışıyorsa biyolojik yaşı da 45 kabul ediliyor. Araştırmacılar bu farkı “biyolojik yaş hızlanması” olarak tanımlıyor.

Ne kadar etki ediyor?

Hong Kong Üniversitesinin yaptığı çalışmada sıcak hava dalgalarına maruziyet “kümülatif maruziyet” kavramıyla ölçüldü. Bu, bir kişinin belirli bir süre içinde maruz kaldığı tüm sıcak günlerin etkisini topluca ifade ediyor. Sonuçlara göre sıcak dalgalarındaki her bir artış, biyolojik yaşa yaklaşık 0,023 ila 0,031 yıl ekledi.

Bu, bir kişinin fazladan 8-11 gün yaşlanması anlamına geliyor. Tek başına küçük gibi görünen bu fark, yıl boyunca sık sık sıcak dalgası yaşayan bölgelerde hızla büyüyor. Tropikal iklimlerde veya çöl bölgelerinde yaşayan bir kişi için yıllık biyolojik yaşlanma fazladan birkaç ayı bulabiliyor. Bu da 20 yılın sonunda biyolojik olarak 4-6 yıl daha yaşlı görünmesine yol açabiliyor.

Bilim insanlarına göre bu hızlanmanın nedeni, hücrelerde meydana gelen biyolojik değişimler olarak belirtiliyor. Yüksek sıcaklıklar hücre DNA’sını koruyan telomerlerin kısalmasına yol açıyor. Telomerler her hücre bölünmesinde biraz daha kısalıyor, aşırı sıcak bu süreci hızlandırıyor ve hücre ömrünü kısaltıyor.

Ayrıca yüksek sıcaklık, “reaktif oksijen türleri” adı verilen zararlı moleküllerin üretimini artırıyor. Bu moleküller DNA’ya zarar vererek mutasyonlara ve erken yaşlanmaya yol açıyor. Hücrelerin enerji santralleri olan mitokondriler de sıcaktan zarar görüp işlevlerini yitiriyor. Bütün bu süreçler, organların daha hızlı yorulmasına ve hastalık riskinin artmasına neden oluyor.

Olan yine fakire mi oluyor?

Araştırma ayrıca kimlerin en çok etkilendiğini de ortaya koydu. Dışarıda çalışan işçiler, kırsal bölgelerde yaşayanlar ve klima erişimi az olan topluluklar daha yüksek risk altında bulunuyor. Tarlada ya da inşaatta çalışan işçilerde biyolojik yaşlanma hızlanması, masa başında çalışanlara göre üç kat daha fazla olarak belirlendi.

Kırsalda yaşayanların şehirdekilere kıyasla daha hızlı yaşlandığı görüldü. Bunun nedeni, gelir ve eğitim seviyesinin düşük olması ve klimalara erişimin sınırlı olması olarak belirtildi. Şehirlerde sıcaklık daha yoğun olsa da klima kullanımı etkileri hafifletiyor.

2008’den 2022’ye kadar yapılan ölçümler, zamanla kısmi bir uyum olduğunu da gösterdi. İnsanların sıcaklıkla başa çıkmak için davranışlarını değiştirmesi, klimaların yaygınlaşması ve toplumsal alışkanlıkların farklılaşması, sıcak dalgalarının etkisini biraz azalttı ancak uzmanlara göre bu uyum sınırlı ve iklim değişikliğiyle birlikte sıcak dalgalarının daha uzun, daha şiddetli ve daha sık yaşanması bekleniyor. Bu da biyolojik yaşlanmanın hızlanmaya devam edeceği anlamına geliyor.

Sağlık problemlerine de sebep oluyor

Biyolojik yaşın artması, kalp-damar hastalıkları, diyabet, kanser ve bunama gibi birçok yaşa bağlı hastalık riskini doğrudan yükseltiyor. Küçük gibi görünen etkiler  milyonlarca insana yayıldığında toplumun sağlık yükünü katlıyor.

Bu nedenle uzmanlar, kırılgan grupları koruyacak önlemlerin hayata geçirilmesini öneriyor. İşçiler için gölgelik alan ve mola düzenlemeleri, kırsal bölgelerde klima erişiminin artırılması, şehirlerde yeşil alanların genişletilmesi ve erken uyarı sistemlerinin devreye sokulması bu önlemler arasında yer alıyor.Sonuç olarak, sıcak iklimlerde yaşamak insanı sıcağa belli ölçüde alıştırsa da vücudu biyolojik olarak yıpratmaktan alıkoymuyor. Araştırma, iklim değişikliğinin yalnızca hava durumunu değil, yaşlanma sürecimizi de hızlandırdığını ve bu nedenle sağlık politikalarında acil önlemlere ihtiyaç olduğunu ortaya koyuyor.

Kaynak: Nature