Pamuklu kıyafetler neden yıkandıkça çeker?

Pamuk lifleri, tüm doğal lifler gibi, kumaş dokunduğunda belirli bir şekilde yapılandırılmış selüloz moleküllerinden oluşur. Doğal halinde, pamuk lifleri üretim süreci boyunca sıkıca gerilir ve sabitlenir, ancak ısı ve nem bu liflerin gevşemesine ve çekmesine yol açar.

Cornell Üniversitesi’nde kimya ve biyomoleküler mühendisliği doçenti Jillian Goldfarb Live Science‘a süreci şöyle açıklıyor: 

“Pamuklu kumaş, çoğunlukla doğal bir biyopolimer olan selülozdan yapılmış bir pamuk bitkisinden elde edilen liflerin birbirine dokunmasıyla yapılır. Pamuk lifleri ıslandığında şiştiği ve kurudukça büzüldüğü için çekmeye eğilimlidir.”

Pamuk hidrofilik bir malzemedir, yani suyu kolayca emer. Pamuk yıkama sırasında nemi emdiğinde, su molekülleri liflerdeki selüloz zincirlerinin arasına girer. Bu, lifleri gerilmiş halde tutan hidrojen bağlarını zayıflatır ve pamuk liflerinin daha rahat, doğal hallerine dönmelerini sağlar.

Bir çamaşır makinesinde veya kurutucuda yüksek ısı, tamburlamanın mekanik eylemiyle birleştiğinde, bu gevşeme sürecini daha da hızlandırabilir. Lifler gerginliğini kaybettiğinde ve daha rahat, daha kısa bir duruma geri döndüğünde, kumaş çeker. Bu nedenle sıcak su veya yüksek ısı ayarları kullanmak daha fazla çekmeye neden olma eğilimindedir.

Pamuk lifleri hem amorf (düzensiz) hem de kristalin (çok düzenli) bölgelere sahiptir. Eğirme ve dokuma işlemi sırasında lifler gerilir ve daha kristalin bölgeler oluşur. Isıya ve neme maruz kaldığında, amorf bölgelerdeki gerginlik serbest kalır ve bu da lifin genel uzunluğunun azalmasına neden olur.

Ortalama olarak, işlenmemiş pamuk yüksek ısıya maruz kaldığında yüzde 3-5 oranında çekebilir. Bu miktarda çekme genellikle fark edilir ancak genellikle bir giysiyi giyilemez hale getirecek kadar değildir. Ancak, satın alma sonrası çekmeyi azaltmak için önceden çekme yapılmış, yani işleme uğratılmış, pamuk çok daha az çekecektir. 

Kaynak linki: LiveScience