Palyaço balıkları sıcaktan küçülerek korunuyor

Papua Yeni Gine’de küresel mercan beyazlamasının yaşandığı 2023 yılında yapılan araştırma, palyaço balıklarının, denizlerde görülen sıcaklık artışı dönemlerinde aşırı ısı stresine karşı vücut boyutlarını küçülterek hayatta kalma stratejisi geliştirdiklerini ortaya koydu.

“Kayıp Balık Nemo” filminden bilinen turuncu renkli palyaço balıkları (amphiprion percula) üzerinde yapılan araştırmanın sonuçları, bilim dergisi Science Advances’ta yayımlandı.

Çalışma kapsamında, 2023’ün Şubat-Ağustos döneminde Papua Yeni Gine’de bulunan Kimbe Körfezi’ndeki 67 üreme çiftinde, toplam 134 palyaço balığı, 5 ay boyunca, her ay 4 ila 6 kez ölçülerek incelendi. Bu dönemde bölgedeki sıcaklıklar uzun vadeli ortalamanın 4 derece üzerine çıktı ve bu durum, dünyada yaşanan dördüncü büyük mercan beyazlamasını beraberinde getirdi.

Bu dönemde balıkların yüzde 75’i en az bir kez küçüldü. Dişilerin yüzde 71’i, erkeklerin yüzde 79’u küçülürken, küçülmelerin yüzde 59’u bir ay, yüzde 41’i ise birkaç ay sürdü. Değişim yüzde 3 ila 5 oranında olmasına karşın balıkların hayatta kalma şansını artırdı.

Küçülen bireylerin sonraki aylarda daha fazla büyüme gösterdiği, büyüme ve küçülmenin sıcaklıkla bağlantılı olduğu görüldü. Ayrıca, sosyal hiyerarşideki alt bireylerin sıcaklık değişimlerine daha hassas tepki verdiği, baskın dişilerin ise hiyerarşiyi korumak için daha büyük kaldığı gözlemlendi.

Çalışma, deniz canlılarının akut ısı stresine karşı küçülerek tepki verebildiğine dair, doğrudan ilk kanıtı sunarken, araştırmacılar bu adaptasyonun sınırlı olabileceğini ve artan sıcaklıkların habitatları tehdit ettiğini vurguladı.

Adaptif plastik uyum

ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Arzu Karahan,  yaptığı değerlendirmede, palyaço balıklarının gösterdiği bu davranışın adaptif plastik bir uyum, yani türün hayatta kalma ve üreme başarısını artıran genetik olarak kodlanmış çevre koşullarından etkilenen bir adaptasyon olduğunu söyledi.

Palyaço balıklarının, simbiyotik olarak yaşadığı bir mercan türü olan deniz anemonlarıyla ilişkisi ve kendi iç sosyal hiyerarşisine uyumu açısından vücut küçülmesi özelliğine sahip bir tür olduğunu belirten Karahan, şöyle devam etti:

“Bu çalışma, balıkların gerçekten fiziksel olarak kısaldığını, bunun çevresel ve sosyal baskılarla doğrudan bağlantılı olduğunu gösteriyor. Vücut boyu çevre koşullarına bağlı olarak esnek şekilde değişebiliyor. Su sıcaklığı yükseldikçe erimiş oksijen miktarı azalır, bu da canlıların oksijen bulmasını zorlaştırır. Vücut küçülmesi, oksijen ihtiyacını azaltarak organizmanın hayatta kalma şansını artırır, enerji tasarrufu sağlanır ve performans korunabilir. Bu biyolojik süreç, genellikle hormonlar ve nöroendokrin sistemler tarafından düzenlenir.”

Küresel ısınmaya karşı üç temel ekolojik tepki olduğu bilgisini paylaşan Karahan, bunları; dağılım alanlarında kaymalar, büyüme döngüsünde değişiklikler ve vücut boyutunun küçülmesi şeklinde sıraladı.

Karahan, “İklim değişikliği, habitat kaybı, kirlilik ve aşırı avlanma gibi baskılar birleştiğinde, pek çok tür için hayatta kalma şansı giderek azalıyor. Özellikle çevresel değişimlere hızla uyum sağlayamayan, dar yaşam alanlarına sıkışmış ya da simbiyotik ilişkilere bağımlı türler, yok olma riskiyle karşı karşıya. Eğer mevcut gidişat değişmezse, çok sayıda türü yalnızca bilimsel kayıtlarla hatırlayacağımız bir döneme giriyoruz. Yok oluş, uzak bir ihtimal değil; hızla yaklaşan bir gerçekliktir.” ifadelerini kullandı.

Kaynak: Anadolu Ajansı