Uzun süreli öz-kontrol gerektiren zihinsel faaliyetlerin, beyinde uyku benzeri aktivitelere yol açtığı ve agresif davranış eğilimini artırdığı tespit edildi.
İtalya merkezli bir araştırma ekibi tarafından yürütülen bir çalışma, öz-kontrol yorgunluğunun sosyal davranışları nasıl etkilediğini ortaya koyuyor. Proceedings of the National Academy of Sciences’de yayınlanan araştırma, 447 katılımcı üzerinde iki farklı deney grubuyla yapıldı. Katılımcılar yorgunluk grubu ve kontrol grubu olmak üzere iki gruba ayrıldı. Yorgunluk grubu öz-kontrol gerektiren, dikkat ve zihinsel çaba isteyen görevler üstlendi. Kontrol grubu ise daha az efor gerektiren, otomatikleştirilmiş görevlerle meşgul oldu.
(Proceedings of the National Academy of Sciences)
Her iki gruptaki katılımcılar, deney sırasında EEG (beyin dalgası) ölçümlerine ve davranışsal testlere tabi tutuldu. Deneylerde Hawk and Dove (Şahin ve Güvercin) ve Public Goods Game (Kamu Malları Oyunları) gibi sosyal davranışları analiz etmeye yönelik ekonomik oyunlar kullanıldı.
Araştırma, uzun süreli öz-kontrol çabalarının bireylerin sosyal karar alma süreçlerini nasıl değiştirdiğini gösterdi. Özellikle beyin aktivitesinde ve sosyal davranışlarda büyük değişimler gözlemlendi.
Yorgunluk grubundaki katılımcıların beyin aktivitesinde, beynin ön bölgesinde delta dalgalarının arttığı görüldü. Bu dalgaların genellikle derin uyku sırasında gözlemlenen ve zihinsel yorgunlukla ilişkilendirilen beyin aktiviteleri olduğu belirtildi. Aynı grup Hawk and Dove oyununu oynarken sosyal davranışlarında da değişim gözlemlendi. Bu bireylerde barışçıl davranış oranı yüzde 86’dan yüzde 41’e düştü ve agresif davranış oranı arttı. Kamu Malları oyununda ise toplumsal faydayı gözeten cezalandırma oranı azalırken, intikamcı cezalandırma oranı arttı.
Agresif davranışların sebebi ne?
(Shutterstock)
Araştırmacılar, bu davranış değişikliklerinin “ego tükenmesi” fenomeniyle ilişkili olduğunu belirtiyor. Ego tükenmesi, bir kişinin uzun süre boyunca zihinsel olarak zorlu veya öz-disiplin gerektiren bir görev üzerinde çalışması sonrasında, kontrol gerektiren diğer durumlarda daha az etkili davranışlar sergilemesi durumunu belirtiyor. Çalışmada, öz-kontrol gerektiren bilişsel görevlerde uzun süre çalışmanın, bireylerin sosyal durumlarda daha agresif, intikamcı veya iş birliğinden uzak davranışlar sergilemesine yol açtığı çünkü bireylerin öz-kontrol mekanizmalarının yorulduğu iddia ediliyor. Bu süreçte, beynin ön loblarındaki uyku benzeri aktivitelerin (delta dalgaları) artış göstermesi, zihinsel yorgunluğun fizyolojik bir göstergesi olarak öne çıkıyor.
Araştırmayı yürüten ekip, bu bulguların özellikle yoğun zihinsel iş yüküne sahip bireyler için önemli bir uyarı niteliği taşıdığına dikkat çekiyor. Uzmanlar, öz-kontrol gerektiren işlerde çalışan kişilerin düzenli molalar vermesi ve zihinsel yükün dengeli bir şekilde planlanması gerektiğini vurguluyor. Araştırma sonuçları, sosyal ilişkilerden iş performansına kadar pek çok alanda zihinsel yorgunluğun etkilerinin daha detaylı incelenmesi gerektiğini ortaya koyuyor. Uzun süreli bilişsel çaba gerektiren durumlarda, bireylerin sosyal normlara uyum sağlamada zorlanabileceği belirtiliyor.
Bu bulgular, iş yerlerinde verimlilik ve sosyal uyumun sürdürülebilirliği açısından önemli ipuçları sunuyor. Uzmanlar, daha sağlıklı çalışma ortamları yaratmak ve sosyal ilişkilerde uyumu artırmak için zihinsel yüklerin azaltılması gerektiğini belirtiyor.
