Nobel Kimya Ödülü’nün sahipleri belli oldu

2025 Nobel Kimya Ödülü, “metal-organik çerçevelerin geliştirilmesi”ne ilişkin çalışmalarından dolayı Japon Susumu Kitagawa, Avustralyalı Richard Robson ve ABD’li Omar M. Yaghi’ye verildi.

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi’nde düzenlenen basın toplantısında, 2025 Nobel Kimya Ödülü’nün sahipleri açıklandı.

Açıklamaya göre, Japon Susumu Kitagawa, Avustralyalı Richard Robson ve ABD’li Omar M. Yaghi, “metal-organik çerçevelerin geliştirilmesi” alanındaki çalışmaları nedeniyle ödülün sahibi oldu.

Ödülü kazananların yeni bir moleküler yapı geliştirdikleri, bu yapıların da (metal-organik iskeletler), moleküllerin girip çıkabildiği geniş boşluklar içerdiği aktarıldı. Araştırmacılar bunları çöl havasından su toplamak, sudaki kirleticileri ayıklamak, karbondioksiti yakalamak ve hidrojen depolamak için kullandılar.

Metal-organik kafesler (MOF’lar) olarak bilinen bu yapılar, metal düğümlerden ve çoklu bağlar oluşturabilen moleküller olan polidentat organik ligandlardan oluşur; bu ligandlar düğümler arasında bağ görevi görüyor.

“Buluş moleküler mühendisliğin sınırlarını yeniden tanımlıyor”

Kimya Nobel Komitesi Başkanı Heiner Linke, “Az miktardaki bu malzeme, Harry Potter’daki Hermione’nin çantasına benziyor; küçük bir bölme olmasına rağmen çok şey depolayabiliyor,” dedi.

MOF’lar, kimyasal yapıların tasarımında “lego benzeri” bir yaklaşım sunarak, gelecekte enerji depolama, çevre koruma ve ilaç geliştirme gibi alanlarda çığır açacak potansiyele sahip.

Nobel Komitesi, bu gelişmenin “moleküllerle mühendisliğin sınırlarını yeniden tanımladığını” belirtti.

Çalışmanın temeli 1970’lerde atıldı

2025 Nobel Kimya Ödülü’ne layık görülen araştırmanın temeli, Melbourne Üniversitesinden Richard Robson’un 1970’lerde moleküler modeller üzerinde yaptığı gözlemlere dayanıyor. 

Robson, atomlar yerine farklı molekülleri birbirine bağlayarak yeni malzemeler üretilebileceğini fark etti ve 1980’lerde yaptığı deneylerle gözenekli yapılara sahip ilk malzemeleri geliştirdi. Kyoto Üniversitesi’nden Susumu Kitagawa, 1990’larda bu çalışmayı ileri taşıyarak metan, azot ve oksijen gibi gazları emip salabilen yapılar elde etti. Ürdün doğumlu Omar M. Yaghi ise ABD’de geliştirdiği MOF-5 adlı yapı ile bu alanda devrim yarattı; malzeme hem son derece dayanıklıydı hem de küçük miktarıyla devasa yüzey alanı sunuyordu. Yaghi’nin ekibi bu sayede Arizona çölü havasından su toplayabildi.

2024 Nobel Kimya Ödülü, “bilgi-işlemsel protein tasarımı” alanındaki çalışmalarından dolayı David Baker ve “protein yapı tahmini”yle ilgili çalışmalarından dolayı Demis Hassabis ile John Jumper’a verilmişti.

Kaynak: Anadolu Ajansı, CNN, Reuters