Science Advances dergisinde yayınlanan yeni bir makale Mars’ın erken dönemlerinde hidrotermal aktivite bulunduğunu gösteriyor.
Dünya yüzeyinin yaklaşık yüzde 70’i suyla kaplı. Su, sadece yüzeyde değil, atmosferde ve kayaçların içinde de bulunuyor. Jeolojik kanıtlar, Dünya’da suyun yaklaşık 4,3 milyar yıldır istikrarlı bir şekilde var olduğunu gösteriyor. Ancak Mars için suyun tarihçesi henüz netleşmiş değil. Mars’ta suyun ne zaman ortaya çıktığı, nerelerde bulunduğu ve ne kadar süre var olduğu gibi sorular, Mars araştırmalarının en önemli konuları arasında yer alıyor.
NASA’nın 1970’lerdeki Mariner 9 uzay aracı, Mars yüzeyinde nehir vadilerine dair ilk görüntüleri kaydetti. Daha sonra Mars Global Surveyor ve Mars Express gibi görevler, yüzeyde hidratlanmış kil minerallerinin varlığını tespit etti. Bu minerallerin oluşumu için suyun varlığının şart olduğu biliniyor.
Bu bulgular, genellikle Mars’ın jeolojik tarihinde Noachian dönemine (3,7-4,1 milyar yıl önce) ait bölgelerde yoğunlaşıyor. Ayrıca Hesperian dönemine (3-3,7 milyar yıl önce) ait kalıntılarda kısa süreli su varlığına işaret eden büyük taşkın kanalları bulundu. Ancak 3 milyar yıldan daha genç olan dönemlerde Mars’ta su bulunduğuna dair çok az kanıt mevcuttu.
Science Advances dergisinde 22 Kasım 2024’te yayınlanan yeni bir makaleye göre, bilim insanlarının yürüttüğü çalışma, Mars’ın Pre-Noachian döneminde (4-4,5 milyar yıl önce) hidrotermal aktivite bulunduğunu gösteriyor.
Bilim insanları, Pre-Noachian dönemine dair bilgi edinmek için Mars’tan gelen meteoritleri inceledi. Mars yüzeyinden koparak Dünya’ya ulaşan bu meteoritlerin en önemlilerinden biri, NWA7034 ya da daha bilinen adıyla Black Beauty. Bu ünlü meteorit, 4,45 milyar yıl öncesine ait olan zirkon minerallerini içeriyor.
Science Advances dergisinde yayınlanan yeni araştırmada, 4,45 milyar yıllık bir zirkonda bulunan iz elementler, bu minerallerin oluşumu sırasında sıcak suyla temas ettiğine işaret ediyor. Sodyum, alüminyum ve demir gibi elementler, hidrotermal süreçlerin etkisiyle zirkonun içine yerleşmiş. Bu durum, Mars’ın erken dönemlerinde magmatik-hidrotermal sistemlerin var olduğunu gösteriyor.
Hidrotermal sistemler, sıcak suyun volkanik faaliyetler yoluyla kayaçların içine sızmasıyla oluşuyor. ABD’de bulunan Yellowstone Ulusal Parkı gibi yerlerde, bu tür sıcak su sistemleri yüzeye çıkarak görkemli gayzerler oluşturuyor. Mars’ta da benzer süreçlerin, erken dönem yüzeyinde suyun geçici de olsa var olmasını sağlamış olabileceği düşünülüyor.
Siyah güzeldir
2011 yılında Sahra Çölü’nde bulunan “Black Beauty,” Mars yüzeyinden kopan ve Dünya’ya ulaşan en özel meteoritlerden biri. İçinde, 4,45 milyar yıl öncesine kadar uzanan bir geçmişi temsil eden zirkon mineralleri bulunuyor. Yeni bir araştırma, bu zirkonların oluşumu sırasında sıcak suya maruz kaldığını ortaya koydu.
Bilim insanları, bu zirkonların iz elementlerini inceledi. Demir, sodyum ve alüminyum gibi elementlerin zirkonun içine yerleşmiş olması, bu minerallerin hidrotermal sistemler (sıcak su dolaşımı) etkisiyle oluştuğunu gösteriyor. Bu bulgu, Mars’ın ilk kabuğu oluşurken sıcak su sistemlerinin aktif olduğunu ve gezegenin erken döneminde suyun önemli bir rol oynadığını gösteriyor.
Bu araştırma, Mars’ın 4,45 milyar yıl önce su içerdiğini ve bu suyun muhtemelen hidrotermal sistemler aracılığıyla var olduğunu gösteriyor. Bu bulgu, Mars’ın o dönemde yaşam için uygun koşullara sahip olabileceğini düşündürüyor. Ancak bu suyun yüzeyde uzun süre bulunup bulunmadığı henüz kesin değil.
Hidrotermal aktivite, yeraltındaki sıcak suyun volkanik veya magmatik sistemlerden kaynaklanarak kayaçların arasında hareket etmesiyle meydana geliyor. Bu süreçte su, kayaçlarla temas ederek mineralleri çözüyor, taşıyor ve farklı yerlerde biriktiriyor. Bu hareket, genellikle yüzeyde sıcak su kaynakları, gayzerler veya deniz altı hidrotermal bacalar gibi jeolojik oluşumlarla kendini gösteriyor. Mars’ta keşfedilen hidrotermal aktivite izleri, erken dönemde sıcak suyun kayaçlarla etkileşimde bulunarak kimyasal çevreyi değiştirdiğini ve potansiyel yaşam için uygun mikro-ortamlar yarattığını gösteriyor.
Mars’a dair bu tür bulgular, bir zamanlar “kızıl gezegende” su ve suya bağlı sistemler bulunduğunu kanıtlayarak yaşamın kökenine dair yeni soruları gündeme getiriyor.
Kaynak: Science Advances & The Conversation
