Hubble Uzay Teleskobunun yeni gözlemleri Güneş sistemindeki küçük cisimlerin nasıl oluştuğuna dair teorilere yeni bir pencere açabilir.
NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu ve Hawaii’deki W. M. Keck Gözlemevi’nden elde edilen verileri inceleyen araştırmacılar, Güneş sisteminin dış bölgelerinde yer alan Kuiper Kuşağı’ndaki bir çift sistemin aslında üçlü olabileceğini belirtiyor. Eğer doğrulanırsa, 148780 Altjira sistemi bu bölgede keşfedilen ikinci üçlü sistem olacak ve Güneş sisteminin oluşumuna dair önemli ipuçları sunacak.
Brigham Young Üniversitesi’nden çalışmanın başyazarı Maia Nelsen, “Evren, Dünya’ya en yakın yıldız sistemi olan Alpha Centauri gibi birçok üçlü sistemle dolu. Kuiper Kuşağı da bu duruma istisna olmayabilir” sözlerini kaydetti.
1992’den beri bilinen Kuiper Kuşağı cisimleri (KBO), Neptün’ün ötesinde yer alan ve Güneş sisteminin erken dönemlerinden kalan buzlu gök cisimleri olarak tanımlanıyor. Şimdiye kadar 3 binden fazla KBO kataloglanmış durumda, ancak çapı 10 kilometreden büyük olanların yüz binlerce olduğu tahmin ediliyor. Kuiper Kuşağı’ndaki en büyük gök cismi, cüce gezegen Plüton.
Hubble’dan elde edilen bulgular, KBO’ların nasıl oluştuğuna dair önemli bir teoriyi destekliyor. Buna göre, üç küçük gök cisminin çarpışmalar sonucu değil, yaklaşık 4,5 milyar yıl önce Güneş’in çevresindeki disk maddesinin kütleçekimsel çöküşüyle doğrudan oluşmuş olması muhtemel. Yıldızların genellikle çift veya üçlü sistemler halinde kütleçekimsel çöküşle oluştuğu biliniyor, ancak Kuiper Kuşağı’ndaki cisimlerin de benzer bir süreçten geçmiş olabileceği henüz araştırılmaya devam eden bir konu.
Altjira sistemi, Güneş sisteminin dış sınırlarında, Dünya ile Güneş arasındaki mesafenin 44 katı kadar uzakta, yani yaklaşık 3,7 milyar mil (6 milyar kilometre) uzaklıkta yer alıyor. Hubble görüntülerinde, birbirinden yaklaşık 7 bin 600 kilometre mesafede bulunan iki KBO görülüyor. Ancak araştırmacılar, bu nesnelerin yörünge hareketlerini inceleyerek içteki cismin aslında birbirine çok yakın iki ayrı gök cismi olabileceğini düşünüyor.
Nelsen, “Bu kadar küçük ve uzak cisimlerde, içteki iki üyenin arasındaki mesafe Hubble’ın kamerasında sadece bir pikselin küçük bir kısmı kadar. Dolayısıyla, bunun üçlü bir sistem olduğunu anlamak için doğrudan görüntüleme yöntemleri yerine farklı teknikler kullanmak gerekiyor,” sözlerini kaydetti.
Bu keşfin zaman ve sabır gerektirdiğini belirten bilim insanları, Hubble ve Keck Gözlemevi’nden elde edilen 17 yıllık gözlem verilerini analiz etti. Çalışmanın ortak yazarlarından Darin Ragozzine, “Zamanla dıştaki cismin yörüngesinin yöneliminin değiştiğini fark ettik. Bu da içteki cismin ya çok uzun bir şekle sahip olduğunu ya da aslında iki ayrı cisim olduğunu gösteriyordu” ifadelerini kullandı.
Ekip, Hubble verilerini farklı modelleme senaryolarına uyguladığında, üçlü bir sistemin en iyi uyumu sağladığını belirtiyor. Nelsen sözlerine “Diğer olasılıklar, içteki cismin temas halinde bulunan bir çift olması veya olağan dışı düz, adeta bir ‘pankek’ gibi bir yapıya sahip olması” diye devam etti.
Şu ana kadar Kuiper Kuşağı’nda yaklaşık 40 ikili sistem keşfedildi. Araştırmacılar, şimdiye kadar bulunan iki üçlü sistemin aslında nadir birer örnek değil, daha büyük bir üçlü sistemler topluluğunun parçası olabileceğini düşünüyor. Ancak bunu kanıtlamak için daha fazla gözlem gerekiyor.
NASA’nın New Horizons misyonu, 2015’te Plüton’u ve 2019’da daha küçük bir KBO olan Arrokoth’u ziyaret etti. Arrokoth’un, birbirine giderek yaklaşan ve sonunda birleşen iki gök cisminden oluşan bir temas ikilisi olduğu keşfedildi. Araştırmacılar, Altjira’yı Arrokoth’un “kuzeni” olarak tanımlıyor. Ancak Altjira’nın yaklaşık 200 kilometrelik çapıyla Arrokoth’tan on kat daha büyük olduğu belirtiliyor.
Altjira’yı yakından incelemek için bir uzay misyonu planlanmış olmasa da önümüzdeki yıllarda sistem hakkında daha fazla bilgi edinme fırsatı var. Nelsen, “Altjira, on yıl sürecek bir tutulma dönemine giriyor. Dıştaki cisim, merkezin önünden geçerken bilim insanları sistem hakkında daha fazla bilgi toplayabilecek” dedi. Ayrıca, NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu da yaklaşan gözlem döngüsünde Altjira’yı inceleyerek bileşenlerinin birbirine ne kadar benzediğini analiz edecek.Kaynak: NASA
