İspanya ve Portekiz’de yaşanan büyük elektrik kesintisi, iki ülkenin enerji altyapısındaki kırılganlığı gözler önüne serdi. Olayın kesin nedeni araştırılırken, hükümetler hem fiziksel hem de siber güvenlik önlemlerini artırmaya hazırlanıyor.
28 Nisan 2025 Pazartesi günü İspanya ve Portekiz’de meydana gelen geniş çaplı elektrik kesintisi, iki ülkenin büyük bölümünü felç etti. Öğle saatlerinde başlayan ve saatler süren kesinti, ulaşım, sağlık hizmetleri, iletişim ağları ve günlük yaşamı ciddi biçimde sekteye uğrattı. Madrid, Barselona, Lizbon ve Porto gibi büyük şehirler başta olmak üzere milyonlarca kişi karanlığa gömüldü.
Kesinti, yerel saatle 12:33 civarında İspanya’nın iç kesimlerinde başladı ve kısa sürede Portekiz’e yayıldı. İber Yarımadası’nda trenler durdu, metrolar tahliye edildi, trafik ışıkları söndü ve bankamatikler hizmet dışı kaldı. Havaalanlarında check-in sistemleri çöktü, çok sayıda iç ve dış hat uçuşu iptal edildi. Hastaneler, acil durum jeneratörleriyle faaliyetlerini sürdürmek zorunda kaldı. Özellikle Madrid ve Lizbon’da kamu ulaşımı tamamen durdu.
Kesinti, sadece günlük yaşamı değil, ekonomik faaliyetleri de ciddi şekilde etkiledi. Özellikle perakende sektörü, bankacılık sistemleri ve ulaşım şirketleri büyük zarar gördü. Barselona Ticaret Odası, kesintinin sadece bir günlük ekonomik zararının 320 milyon Euro’yu aşabileceğini tahmin ediyor.
Olası sebepler
Portekizli Enerji Bakanlığı, aşırı sıcak hava koşullarının yüksek gerilim hatlarında “indüklenmiş atmosferik titreşimler” yarattığını ve bu nedenle Avrupa elektrik şebekesinde senkronizasyon sorunları oluştuğunu belirtti. Bakanlığa göre yüksek voltaj hatlarındaki anormal salınımlar , elektrik sistemleri arasında senkronizasyon arızalarına neden oldu.
İspanya İçişleri Bakanlığı, olası bir siber saldırı ihtimalinin de araştırıldığını duyurdu.
İspanya ve Portekiz hükümetleri, ulusal elektrik şebekelerinin daha dirençli hale getirilmesi ve yenilenebilir enerji kaynaklarının entegrasyonunun hızlandırılması gerektiği konusunda hemfikir. Özellikle Avrupa Birliği’nin “Yeşil Mutabakat” hedefleri doğrultusunda, altyapının iklim değişikliğine dayanıklı şekilde güçlendirilmesi önem kazanmış durumda.
Öte yandan, sadece fiziksel altyapının güçlendirilmesi değil, aynı zamanda enerji sistemlerinin siber güvenliğinin artırılması da gündemin üst sıralarında yer alıyor. Uzmanlar, modern elektrik şebekelerinin dijitalleşmesiyle birlikte siber saldırılara karşı daha kırılgan hale geldiğine dikkat çekiyor. Bu nedenle, hem İspanya hem de Portekiz, Avrupa genelinde daha entegre ve hızlı tepki verebilecek bir acil durum müdahale mekanizmasının kurulmasını öneriyor.
Avrupa enerji haritasındaki zayıf bağlantılar
İspanya ve Portekiz’deki elektrik kesintisi Avrupa enerji haritasındaki zayıflıkları ortaya çıkardı.
İspanya ve Portekiz’de yaşanan tarihi elektrik kesintisi, sadece iki ülkeyi değil, Avrupa’nın enerji altyapısındaki yapısal sorunları da gündeme taşıdı. Uzmanlara göre, İber Yarımadası’nın Avrupa elektrik şebekesine sınırlı bağlantısı, krizin büyümesine doğrudan etki etti.
Avrupa’nın elektrik iletim ağı ENTSO-E kapsamında ülkeler birbirine bağlı olsa da, İspanya ve Portekiz’in Avrupa’nın geri kalanıyla enerji bağlantıları sınırlı. Özellikle İspanya’nın Fransa ile olan elektrik geçiş kapasitesi, ülkenin toplam elektrik talebinin yalnızca yüzde 5’ini destekleyebiliyor.
Enerji analistleri, bu durumun İspanya ve Portekiz’i, Avrupa’nın ana şebekesine kıyasla daha kırılgan hale getirdiğini vurguluyor. Uzmanlara göre, Almanya, Fransa ve Benelüks ülkeleri gibi bölgelerde şebekeler yoğun şekilde birbirine entegre olduğu için kriz anlarında sistem kendini toparlayabiliyor. Ancak İber Yarımadası gibi sınırlı bağlantıya sahip bölgelerde yaşanan bir arıza hızla yayılıyor ve geniş alanlarda kesintilere yol açabiliyor.
bazı bölgelerinde de görüldü. (Anadolu Ajansı)
İspanya ve Portekiz, uzun süredir Avrupa enerji ağına entegrasyonu güçlendirmek için projeler geliştiriyor. 2015 yılında açılan Baixàs-Santa Llogaia hattı ve yeni planlanan Bay of Biscay denizaltı kablo projeleri bu çabaların bir parçası.
Ancak uzmanlar, mevcut projelerin halen yetersiz olduğunu ve acil ek yatırımlar gerektiğini belirtiyor. Avrupa Birliği de Yeşil Mutabakat kapsamında enerji şebekelerinin güçlendirilmesini öncelikli gündem maddeleri arasında tutuyor.
Enerji izolasyonu endişesi
Yaşananlar, İber Yarımadası’nın Avrupa enerji sisteminden hala büyük ölçüde izole olduğunu bir kez daha gözler önüne serdi. Uzmanlar, İspanya ve Portekiz’in Avrupa ile daha güçlü enerji bağlantılarına ihtiyaç duyduğunu ve bu tür izolasyonların iklim değişikliği nedeniyle artacak aşırı hava olayları karşısında daha ciddi sorunlara yol açabileceğini belirtiyor.
Önümüzdeki dönemde İspanya ve Portekiz’in sadece ulusal şebekelerini değil, aynı zamanda Avrupa genelindeki enerji entegrasyonunu güçlendirmeleri bekleniyor. Aksi takdirde benzer kesintilerin tekrar yaşanabileceği ve bunun ekonomik ve sosyal etkilerinin daha ağır olabileceği uyarısı yapılıyor.
İspanya’nın elektrik şirketlerine bağımlılığı
İspanya’da elektrik sektöründe yaşanan kırılganlıkların temel nedenlerinden biri, ülkenin büyük ölçüde iki ana elektrik şirketine bağımlı olması olarak görülüyor. Endesa ve Iberdrola elektrik üretiminde ve dağıtımında piyasanın büyük bir bölümünü kontrol ediyor.
İspanya’nın enerji yapısı, liberalizasyon politikalarına rağmen gerçek anlamda tam rekabetçi bir piyasa oluşmadığı için, Endesa ve Iberdrola’nın teknik ve operasyonel altyapısına bağımlı şekilde işliyor. Bu durum, herhangi bir sistemsel arızanın ya da büyük bir kesintinin, tüm ülkeyi etkileyebilmesine zemin hazırlıyor.
Ayrıca, İspanya’nın Avrupa’nın geri kalanıyla olan elektrik bağlantıları sınırlı. Bu yüzden ulusal şebekedeki bir dengesizlik dışarıdan enerji çekilerek hızla dengelenemiyor. Bu da İspanya’yı kendi iç enerji üretimi ve dağıtımı konusunda iki büyük şirkete daha da bağımlı hale getiriyor.
İspanya’nın Endesa ve Iberdrola’ya olan yapısal bağımlılığı, yaşanan kesintilerin etkilerini büyütürken, Avrupa genelinde başlatılan yeni enerji projeleri ise bu kırılganlıkları uzun vadede azaltmayı hedefliyor.
Avrupa’nın enerji projeleri
Avrupa Birliği, enerji altyapısının modernize edilmesi ve iklim değişikliğiyle mücadele kapsamında kapsamlı projeler geliştirmeye devam ediyor. Özellikle “Yeşil Mutabakat” (European Green Deal) çerçevesinde, 2050 yılına kadar karbon nötr bir kıta olma hedefi, enerji sektöründeki tüm yatırımları yeniden şekillendirdi.
Bu kapsamda en önemli projeler arasında 3 proje öne çıkıyor:
TEN-E (Trans-European Networks for Energy) Projeleri: Avrupa genelinde elektrik, doğalgaz ve hidrojen ağlarını birbirine bağlayan altyapı projeleri. Bu ağlar sayesinde ülkeler arasında enerji transferi daha hızlı ve güvenli bir şekilde yapılabiliyor. İspanya ile Fransa arasındaki yeni elektrik bağlantıları (interconnector projeleri) da TEN-E programının parçası.
IPCEI (Important Projects of Common European Interest) Enerji Girişimleri: Hidrojen teknolojisi, batarya üretimi ve yenilenebilir enerji inovasyonlarını destekleyen bu projeler, Avrupa’nın enerji bağımsızlığını güçlendirmeyi amaçlıyor.
REPowerEU Planı: 2022’de Rusya-Ukrayna Savaşı sonrasında başlatılan bu girişim, AB’nin Rus enerji kaynaklarına olan bağımlılığını azaltmayı ve yenilenebilir enerji yatırımlarını hızlandırmayı hedefliyor. Güneş enerjisi tarlaları, offshore rüzgar santralleri ve biyoyakıt projeleri, bu planın temel unsurları arasında yer alıyor.
Bu projeler, sadece enerji üretimini çeşitlendirmeyi değil, aynı zamanda enerji şebekelerinin dayanıklılığını artırmayı ve Avrupa içindeki enerji arz güvenliğini sağlamayı hedefliyor.
Kaynak: Reuters, Anadolu Ajansı, El Pais, New York Post, Wired
