İran’ın Pakistan sınırı yakınındaki Taftan yanardağı 700 bin yıl önceki son patlamasından sonra ilk kez aktif hale gelebilir.
İspanya’dan araştırmacılar, İran’ın güneyindeki Taftan yanardağının Temmuz 2023 ile Mayıs 2024 arasındaki 10 aylık dönemde 9 santimetre yükseldiğini tespit etti. Yanardağın zirvesine yakın bölgede gerçekleşen yükseliş henüz geri çekilmemiş durumda. Bu da yanardağın yüzeyinin altında gaz basıncının biriktiğini düşündürüyor.
Çalışmanın yazarlarından Pablo González’e göre, son bulgular, daha önce insanlar için risk oluşturmadığı düşünülen yanardağın daha yakından izlenmesi ihtiyacını ortaya koyuyor. González, İspanyol Ulusal Araştırma Konseyi’ne (IPNA-CSIC) bağlı Doğal Ürünler ve Tarım Biyolojisi Enstitüsü’nde volkanolog olarak çalışmalarını sürdürüyor.
11 bin 700 yıl önce başlayan Holokon döneminde patlamamış yanardağlar sönmüş kabul edilir. González, Taftan’ın son dönemdeki faaliyetleri göz önüne alındığında “uyuyan” bir volkan olarak tanımlanmasının daha doğru olabileceğini söyledi. Çünkü gelecekte ya şiddetli ya da daha sakin bir şekilde enerjisini açığa çıkaracağını belirtti.
Araştırmacı, yakın zamanda bir patlama olabileceğine yönelik endişelerin yersiz olduğunu, şu anda sadece yanardağın takibe alınması gerektiğini de vurguladı.
Taftan yanardağı insanlık tarihi boyunca hiç patlamadı
Taftan yanardağı, İran’ın güneydoğusunda, Arap okyanus kabuğunun Avrasya kıtasının altına girmesiyle oluşan bir dizi dağ ve yanardağın arasında yer alan 3 bin 940 metre yüksekliğinde bir stratovolkan olarak biliniyor. Stratovolkanlar, birçok sertleşmiş lav, tüf ve kül tabakasından oluşmuş, yüksek, konik biçimli volkanlara deniyor.
Günümüzde bu yanardağ, aktif bir hidrotermal sisteme ve fümerol adlı kokulu, kükürt yayan çatlaklara ev sahipliği yapıyor. Taftan yanardağının insanlık tarihi boyunca patladığına dair hiçbir veri bulunmuyor.
IPNA-CSIC’te González’in danışmanlığındaki doktora öğrencisi Mohammadhossein Mohammadnia, 2020’de yanardağın uydu görüntüleri ilk kez incelediklerinde dikkat çeken bir bulguya rastlamadıklarını söyledi. Ancak 2023’te sosyal medyada birçok kişi, yanardağdan gaz emisyonları geldiğini paylaştı. Emisyonların kokusu, yaklaşık 50 kilometre uzaktaki Haş şehrinden bile alınabiliyordu.
7 Ekim’de Geophysical Research Letters dergisinde yayınlanan çalışmaya göre, Mohammadnia, Avrupa Uzay Ajansı’nın Sentinel-1 görevine ait uydu görüntülerini tekrar inceledi. Sentinel-1 uydusu, Dünya yüzeyini 7/24 görüntülüyor. Taftan, GPS izleme sistemine sahip olmayan ücra bir bölgede olsa da uydu görüntüleri, zirveye yakın bir yerde zeminde hafif yükselme olduğunu gösteriyor. Araştırmacılara göre bu yükseliş, aşağıdaki basıncın arttığının işareti.
Mohammadnia, bu yükselmenin itici gücünün, yüzeyin 490 ila 630 metre altında olduğunu hesapladı. Kesin olarak sebebi bilinmese de araştırmacılar yakındaki depremler veya yağmur gibi dış faktörleri eledi. Volkanın magma rezervuarı, yükselmeyi tetikleyen faktörden çok daha derinde (3,5 km’den daha aşağıda) bulunuyor.
Yanardağdaki yükselme ya yanardağın altındaki hidrotermal sistemde gaz birikmesine yol açan bir değişiklikten kaynaklanıyor ya da yanardağın altında az miktarda magma kaymış ve gazların üstteki kayalara doğru kabarcıklar oluşturmasına, kaya gözeneklerindeki ve çatlaklarındaki basıncın artmasına, zeminin hafifçe kabarmasına neden olmuş olabilir.
Araştırmacılar bir sonraki adımda yanardağlarda gaz emisyonlarını izleyen bilim insanlarıyla iş birliği yapmayı hedefliyor.
Kaynak: Live Science
