Özel haber: Başta X (twitter) olmak üzere sosyal medya platformları, Türkiye’de de örnekleri görülen ‘Incel Çevrimiçi Kültürü’nün yayılmasında rol oynuyor. Kadınlara karşı düşmanca hisler besleyen bu ideoloji topluma geri dönüşü olmayan zararlar veriyor.
Semih Çelik’in 4 Ekim 2024’te işlediği Ayşenur Halil ve İkbal Uzuner cinayetlerinde, Incel (involuntarily celibate) çevrimiçi gruplarının etkisini yansıtan unsurlar gözlemleniyor. Incel topluluğunda yaygın olan kadın düşmanlığı ve yalnızlık temaları, Çelik ailesinin verdiği ifadelere göre, katilin davranışlarına ve ifadelerine yansımış durumda. İşlediği cinayetlerin ardından 19 yaşında intihar eden Çelik’in izole bir yaşam sürmesi, sosyal medya platformlarında benzer düşüncelere sahip bireylerle yakınlık kurması ve kadınlara yönelik olumsuz duygular beslemesi, Inceller arasında sıkça görülen özelliklerle örtüşüyor.
Incel kültürü nedir?
Sapienza Üniversitesi Psikoloji Bölümü
Incel çevrimiçi kültürü, “involuntarily celibate” teriminden türeyen ve “istemeden bekar” kalan erkekler arasında yaygınlaşan, genellikle kadınları ve “alfa erkekleri” suçlayan, kadın düşmanlığı içeren çevrimiçi bir topluluğu ifade ediyor. 2N News’e konuşan ve Incel Çevrimiçi Kültürü alanında çalışmaları bulunan Psikolog İlayda Adıgüzel, toplum içinde kabul edilmeyen görüşlerin anonimliğin arkasına saklanılarak çevrimiçi platfromlarda paylaşılmasının, Incel kültürünün temel yapı taşlarından biri olduğunu ifade ediyor.
Adıgüzel, Semih Çelik’in de Incel topluluklarına ait grup ya da kişilerle ilişki kurmuş olabileceğini söyleyerek, sosyal medya platformlarının algoritmalarının bu tür zararlı içeriklerin yaygınlaşmasını desteklediğini belirtti. Kullanıcının platformda geçirdiği süreyi artırmak üzerine kurulu algoritma sistemleri etkileşimli içeriklerin tektipleşmesine neden oluyor.
Babasının ifadesine göre, kendisini okul arkadaşlarından izole eden ve bilgisayarında gizlice vakit geçiren bir genç olarak tanımlanan Semih Çelik, sosyal becerilerini geliştirmektense çevrimiçi platformlarda kadınlara ve topluma karşı negatif bir bakış açısı geliştirmiş olabilir. Çelik’in aidiyet duygusunu radikal gruplarda bulduğunu söyleyen Adıgüzel “Semih Çelik’in okulu bırakması, kasap dükkanında işe girmesi, psikoz durumu da düşünüldüğünde kendi içine çekilmesi, ihtiyacı olan sosyal desteği ve aidiyeti online radikal gruplarda bulmasına yol açmış olabilir. Incel ve diğer aşırı sağcı radikal grupların bireylerin deneyimlediği agresyon ve hayal kırıklıklarını manipüle ederek, radikal düşüncelere yönlendirme sağladığı bilinen bir gerçektir,” ifadelerini kullandı.
Nereden çıktı, nereye gidiyor?
İnternette anonim platformlarda, özellikle de forum sitelerinde ve sosyal medya gruplarında örgütlenen Incel toplulukları, kadınlara yönelik olumsuz görüşleri ve toplumsal cinsiyet rollerine dair katı inançlarıyla dikkat çekiyor. Bu kültür, erkeklerin görünüş ve sosyal statü gibi konularda dezavantajlı olduklarını ve bu yüzden kadınlar tarafından sürekli reddedildiklerini savunuyor. Çoğu zaman, bu durumun kadınların seçimleri ve toplumsal yapıdaki cinsiyet dinamikleri yüzünden oluştuğu ileri sürülüyor.
Incel kültürünün kökeni 1990’lara, “involuntarily celibate” (istemeden bekar) terimini kullanan çevrimiçi bir destek grubuna dayanıyor. Ancak bu terim, zamanla kadın düşmanlığı ve cinsiyetçi önyargılarla radikalleşen bir topluluğu tanımlamak için kullanılıyor. Bu topluluk, 2000’lerin ortalarında Reddit, 4chan, ve bazı anonim forumlar gibi platformlarda daha organize ve belirgin hale geldi.
2014 yılında, Kaliforniya’da Elliot Rodger adlı bir Incel üyesinin altı kişiyi öldürdükten ve birçok kişiyi yaraladıktan sonra intihar etmesi, bu topluluğun kadınlara yönelik nefret ve şiddet eğilimlerini gün yüzüne çıkardı. Rodger, saldırısından önce bıraktığı 137 sayfalık ‘manifesto’ ve YouTube’da yayınladığı videosunda, kendisini toplumdan dışlanmış hissettiğini ve kadınların onu reddetmesi nedeniyle öfkeli olduğunu belirtmişti.
2018 yılında Toronto’da Alek Minassian tarafından gerçekleştirilen ve 10 kişinin ölümüne yol açan bir araçlı saldırı, Incel topluluğunun kadın düşmanlığı ve radikalleşme potansiyelinin ciddiyetini yeniden gündeme taşıdı. Minassian, saldırıdan önce günümüzde Meta grubuna bağlı sosyal medya hesaplarında Incel topluluğuna hitap eden ifadeler kullandı.
Adıgüzel, kendine ve çevresine zarar verici eylemlerde bulunan ve bunu çevrimiçi platformlarda paylaşan Incel topluluğu üyelerinin psikolojik durumunu, “Şiddet faili olan bir incelin, medyada dikkat çekecek bir yöntemle şiddet eylemi gerçekleştirmesi ve bu eylem öncesinde çeşitli manifestolar yayınlaması, kişinin hayatında sağlıklı yollarla elde edemediği öz denetim ve güç arayışını, bu tür sansasyonel eylemler aracılığıyla telafi etme çabası olarak değerlendirilebilir,” şeklinde açıklıyor.
Katilleri idolleştiriyor
Rodger ve Minassian’ın işledikleri cinayetlerden sonra Incel çevrimiçi topluluğuna karşı farkındalık oluştuğu gibi, grup üyelerinde artışa ve katillerin idolleştirilmesine de neden oldu. Incel topluluğuna üye veya fikirlerini benimsemiş insanların sayısı tam olarak bilinmese de 2017 yılında sosyal medya platformlarında ortalama 40 bin üyesinin olduğu biliniyor.
Türkiye’de ise net bir sayı bulunmamasıyla beraber X (twitter) platformunda Incel kültürü ile bağlantılı hesapların toplam takipçi sayısı 4 bini geçiyor. Adıgüzel, “Semih Çelik’in işlediği sansasyonel kadın cinayetlerinin ya da Eskişehir’de canlı yayın esnasında gerçekleşen bıçaklı şiddet eyleminin ardından bu eylemleri onaylayan ve bunu toplumu tetikleyen bir dil ile ifade eden açıklamalar, doğrudan Incel kültürünün maladaptive (uyumsuz) güç kazanma dürtüsü ile ilişkilendirilebilir.” ifadelerini kullanıyor.
Incel Çevrimiçi Kültürü gibi radikal grupların yaygınlaşmasında sosyal medya platformlarının payına dikkat çeken Adıgüzel “Anonim profiller aracılığıyla paylaşılan bu tür içerikler, Incel platformlarında hızla yayılmakta ve bu platformlarda bireylere, grup tarafından sağlanan onay ve destek aracılığıyla statü kazandırmaktadır. Bu, bireylerin aidiyet hislerini güçlendiren ve radikal davranışları teşvik eden bir döngü yaratmaktadır,” şeklinde konuştu.
Tehlike sosyal medyadan onay alıyor
Türkiye’de Incel topluluklarının en çok etkileşim kurduğu platformlardan olan X (twitter), YouTube ve TikTok gibi sosyal medya platformlarının içerik önerme algoritmaları, kullanıcıların beğeni, yorum, izleme süresi gibi etkileşimlerini analiz ederek kişiselleştirilmiş içerikler sunuyor. Bu algoritmalar, platformda geçirilen süreyi artırmayı hedefliyor.
Bu yaklaşımın bireyleri homojen ve tekrarlayıcı bir içerik balonuna hapsettiğini vurgulayan Adıgüzel, “Bu durum, bireylerin algılarını şekillendiren ve potansiyel olarak zararlı fikirlerin yankı odalarında radikalleşmesine neden olan bir dinamik oluşturur. Özellikle Incel gibi toksik çevrimiçi topluluklarda, bu algoritmaların radikal içeriklerin yaygınlaşmasını hızlandırdığı ve bireyleri daha uç düşüncelere sürüklediği görülmektedir. Bu nedenle sosyal medya platformlarının, bu tür zararlı içeriklerin yayılmasını önlemek için algoritmalarını yeniden yapılandırmaları gerekmektedir,” ifadelerini ekliyor.
Filtreleme algoritmalarının geliştirilmesinin ve uygulanabilirliğinin oldukça kolaylaştığı bu çağda bile, topluma ve insanlığa kalıcı zararlar veren İncel Çevrimiçi Kültürü’nün yaygınlaşmasında, Adıgüzel’in de vurguladığı gibi, sosyal medya platformlarının payı bulunuyor. Bu pay, hassas içerik olarak sınıflandıran, içerisinde şiddet unsurları bulunduran gönderilerin, halihazırda sosyal izolasyon, kaygı veya umutsuzluk içindeki bireyler tarafından paylaşılarak bir çeşit aidiyet hissetmelerine yol açıyor. Bu aidiyet ise zamanla radikal kültürler tarafından manipüle edilerek, geri gelmeyecek kayıplara yol açıyor.
Kaynak: 2N News
