Yakın zamanda gözlemlenen bir patlama, astronomların hızlı radyo patlamaları (FRB) hakkında bildiklerini sorgulanmasına yol açtı.
2024 yılının yazında California Üniversitesi, Berkeley’de Miller Doktora Sonrası Araştırmacısı Calvin Leung, yeni devreye alınan bir radyo teleskobundan gelen verileri analiz etmek için bir çalışma başlattı. Amacı, Küçük Ayı takımyıldızında bir yerlerden gelen yoğun radyo dalgası patlamalarının kaynağını tam olarak belirlemekti.
Hızlı radyo patlamaları (FRB), evrenden gelen ve yalnızca milisaniyeler süren, son derece güçlü radyo dalgaları. Bu patlamalar, uzak galaksilerde meydana gelen gizemli kozmik olaylarla ilişkilendiriliyor ve enerjileri bir yıldızın günlerce yayabileceği radyasyonu anlık olarak serbest bırakabiliyor. Kaynağı tam olarak bilinmeyen bu olayların, manyetik alanları son derece güçlü olan nötron yıldızları (magnetarlar) ya da daha az bilinen başka kozmik süreçlerle bağlantılı olabileceği düşünülüyor. Astronomlar, FRB’leri hem evrenin sırlarını çözmek hem de galaksiler arası yapıları anlamak için bir araç olarak kullanmayı hedefliyor.
Leung, Küçük Ayı takımyıldızından gelen gizemli hızlı radyo patlamalarının (FRB) kökenlerini anlamayı ve bunları evrenin büyük ölçekli yapısını incelemek için bir araç olarak kullanmayı planlıyordu. Ancak, Kanadalı Hidrojen Yoğunluğu Haritalama Deneyi (CHIME) projesindeki meslektaşlarının, bir patlamanın kaynağını uzun süredir ölü bir eliptik galaksinin uzak kenarlarında tespit etmesiyle işler karıştı.
Bu galaksinin, FRB’lerin kaynağı olduğu düşünülen “magnetar” adı verilen yıldızlara ev sahipliği yapması beklenmiyordu. Magnetarlar, genç ve büyük bir yıldızın çekirdeğinin çökmesiyle oluşan, yüksek manyetik alanlı nötron yıldızları olarak biliniyor. Ancak bu eliptik galaksinin, yaklaşık 11,3 milyar yıl önce yeni yıldız oluşturmayı durdurması gerekiyordu.
McGill Üniversitesi doktora öğrencisi Vishwangi Shah üniversite bültenine verdiği demeçte “Bu, bir ölü galaksi dışında tespit edilen ilk FRB. Ayrıca diğer tüm FRB’lere kıyasla galaksisine en uzak konumda olanı,” ifadelerini kullanarak, bu bulgunun mevcut teorileri sorgulattığını belirtti.
Tespit edilen yeni patlama, 2024 Şubat ayında keşfedilen ve “FRB 20240209A” olarak adlandırılan bir radyo patlamasından kaynaklanıyordu. Shah, bu patlamanın yerini kesinleştiren bir çalışma yürüttü. Çalışmanın sonuçları Astrophysical Journal Letters dergisinde yayınlandı.
Çalışmada kullanılan CHIME teleskobunun Kaliforniya, Batı Virginia ve Britanya Kolumbiyası’ndaki yardımcı dizileri patlamaların konumlarını önceki teleskoplara kıyasla 20 kat daha hassas şekilde belirlenmesini sağladı.
“Bu sonuç, FRB’lerin kökenlerini yıldız oluşumu devam eden galaksilere bağlayan teorileri zorlayıcı bir nitelik taşıyor,” diyen Shah, kaynağın yaşlı yıldızların yoğunlaştığı küresel bir yıldız kümesinde olabileceğini belirtti. Yeni CHIME dizileriyle astronomlar, her gün bir FRB’nin kaynağını belirleyip, yıldızların ve galaksilerin bu olaylardaki rolünü çözmeye bir adım daha yaklaşacak.
Kaynak: UC Berkeley News
