Astronomlar, bugüne kadar gözlemlenen en parlak hızlı radyo patlamasını tespit ederek, yakındaki bir galakside meydana geldiğini öne sürdü.
En parlak hızlı radyo patlamasının konumu bulundu
Yeni çalışmada uluslararası bir astronom ekibi, hızlı radyo patlamaları (fast radio burst/FRB) kaynağının kesin konumunun belirlenebileceğini gösterdi. CHIME’nin (Kanada Hidrojen Yoğunluk Haritalama Deneyi) yedek teleskop dizisiyle “FRB 20250316A” adı verilen FRB sinyali tespit edildi. FRB 20250316A, şimdiye kadar belirlenen en parlak hızlı radyo patlaması olarak kayıtlara geçti.
FRB 20250316A’nın bu kadar parlak olmasının nedeni, kaynağın, Büyük Ayı (Ursa Major) takımyıldızında yaklaşık 130 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan NGC 4141 adlı bir galaksinin dış kısımlarında, nispeten dünyaya yakın bir konumda yer alması. Sinyalin, ortalama bir yıldız kümesinden daha küçük, 45 ışık yılı genişliğindeki bir bölgeye kadar izlendiği belirtildi.
Hızlı radyo patlamaları nedir?
Hızlı radyo patlamaları (fast radio burst/FRB) evrenin dört bir yanındaki uzak kaynaklardan gelen ve henüz tam anlaşılamayan aşırı astrofiziksel olayların neden olduğu, son derece enerjik radyo dalgası parlamaları olarak biliniyor. Bilim insanları tarafından halen yeterince anlaşılamamış bu olaylar, astronominin en gizemli olguları arasında yer alıyor.
FRB’ler evrendeki en güçlü radyo kaynakları arasında yer alsa da, yalnızca birkaç milisaniye ile birkaç saniye arasında sürer ve kısa süreliğine kendi galaksilerindeki diğer tüm radyo kaynaklarından daha parlak görünüyor. 16 Mart 2025’te tespit edilen FRB 20250316A ise saniyenin yalnızca beşte biri kadar sürdü.
Çalışmanın arkasında, Kanada’daki Dominion Radyo Astrofizik Gözlemevi’nde yer alan CHIME ve yedek teleskop dizileri bulunuyor. CHIME, dört büyük silindirik anten ile radyo dalgalarını gözlemleyen bir interferometrik radyo teleskobu. British Columbia, Kuzey Kaliforniya ve Batı Virginia’da bulunan daha küçük teleskoplarla da FRB’lerin yerini şimdiye kadarki en yüksek doğrulukla belirleyebilen çok uzun temel çizgi interferometrisi (VLBI) tekniği kullanıldı.
CHIME/FRB yedek teleskop dizisinin sağladığı detay seviyesi, ekibin James Webb Uzay Teleskobu ile takip gözlemleri yapmasına, FRB 20250316A’nın konumuyla eşleşen soluk bir kızılötesi sinyal yakalamasına olanak tanıdı. Araştırmacılar şimdi, tespit edilen sinyalin kırmızı dev yıldız mı yoksa patlamadan geriye kalan soluk bir “ışık yankısı” mı olduğunu araştırıyor.
Webb Teleskobu gözlemiyle ilgili makalenin başyazarı Harvard’lı doktora sonrası araştırmacı Peter Blanchard, teleskobun yüksek çözünürlüğünün, bir FRB’nin etrafındaki tek tek yıldızları ilk kez ayırt etmelerine olanak tanıdığını belirtti. Özellikle de bu kadar güçlü patlamalara hangi tür yıldızsal ortamların yol açabileceğini belirlemenin önünü açabileceğini vurguladı.
CHIME tarafından şimdiye kadar görülen en parlak patlama olmasına rağmen, altı yılı aşkın süredir devam eden yüzlerce saatlik gözlemlerde kaynakta tekrar eden herhangi bir patlama tespit edilemedi.
Hızlı radyo patlamasını anlatan iki çalışma, The Astrophysical Journal Letters’ta yayımlandı. Çalışmalardan biri patlamanın orijinal radyo keşfi ve konumlandırılmasına, diğeri ise radyo patlamasının ortaya çıktığı konumun Webb Teleskobu tarafından çekilen yakın kızılötesi görüntülerine odaklanıyor.
Kaynak: Phys.org
