Bugüne kadar ölçülen en eski hava

Doğu Antarktika’daki Allan Hills mavi buz bölgesinde yapılan sondajlarla Dünya’nın iklim geçmişine dair yeni veriler elde edildi. Araştırmacılar, yaklaşık 6 milyon yıl öncesine ait buz ve hava örnekleri buldu. Bulgular, bugüne kadar doğrudan tarihlenmiş en eski buz örneği olarak kayıtlara geçti.

Woods Hole Oşinografi Enstitüsü’nden Sarah Shackleton liderliğindeki ekip, yüzeyin altındaki yüzlerce metre kalınlıktaki buzu delerek örnekler topladı. Buzlar, “mavi buz” olarak bilinen özel bir türden geliyor. 

Normal buz beyaz görünürken, mavi buz yıllar boyunca sıkıştıkça içindeki hava kabarcıkları küçülüyor, kristaller büyüyor ve kırmızı ışığı emiyor; bu yüzden mavi bir ton alıyor. Üstelik bu bölgede yeni kar birikimi olmadığı için milyonlarca yıllık eski buz katmanları yüzeye yakın kalıyor.

Araştırmacılar, buzun yaşını belirlemek için “argon izotop oranı” denilen yöntemi kullandı. Argon izotop oranı yöntemi, buzun içinde hapsolmuş antik havadaki argon-40 miktarını günümüz atmosferiyle karşılaştırarak yaş tahmini yapmayı sağlıyor. Örneklerin yaklaşık 6 milyon yıl öncesine, yani Geç Miyosen dönemine ait olduğu belirlendi. Dönem, Antarktika buz tabakasının henüz genç olduğu, küresel sıcaklıkların bugünkünden çok daha yüksek olduğu bir zaman dilimini temsil ediyor.

Antarktika 12 derece daha sıcaktı

Ekip, buzun içindeki su moleküllerinin izotopik bileşimini inceleyerek, geçmişteki hava sıcaklıklarını belirlemeye çalıştı. Sonuçlar, 6 milyon yıl önce Antarktika’nın bugünkünden yaklaşık 12 derece daha sıcak olduğunu gösterdi. Bulgular, kıtanın o dönemde daha ılıman koşullara sahip olduğunu ve iklimin Pliyosen’den itibaren yavaş yavaş soğuduğunu ortaya koyuyor.

28 Ekim’de PNAS dergisinde yayınlanan çalışmaya göre, bazı örneklerde gaz oranı son derece düşük olsa da, sıcaklık geçmişine dair bilgiler sunduğu aktarıldı. Araştırmacılar, en alttaki tabakanın 6 milyon yıllık örnekten yaklaşık 5 derece daha sıcak olduğunu saptadı. Tabakanın, Antarktika buz tabakasının büyümesi sırasında yüzeydeki kar örtüsünün donarak korunmasıyla oluştuğu düşünülüyor.

Allan Hills neden özel?

Allan Hills bölgesi, Antarktika’da “mavi buz alanı” olarak bilinen nadir yerlerden biri olarak öne çıkıyor. Bölgedeki şiddetli rüzgarlar, yüzeye yağan karı sürekli süpürüyor ve buzulun hareketini yavaşlatıyor. Buz, milyonlarca yıl boyunca yüzeye doğru yükselirken, derinlerde kalması gereken çok eski katmanlar nispeten kolayca ulaşılabilir hale geliyor. Bu özellik, Allan Hills’i “Dünya’nın doğal iklim arşivi” haline getiriyor.

Bilim insanları, yalnızca geçmiş sıcaklıkları değil, aynı zamanda o dönemlerdeki atmosfer bileşimini anlamayı hedefliyor. Araştırmacılar, eski buzlarda karbondioksit (CO₂) ve metan (CH₄) gibi sera gazlarının oranlarını çözümlemeyi planlıyor. Böylece geçmişteki sıcak dönemlerde atmosferdeki gaz yoğunluğu ile buz tabakasının durumu arasındaki bağlantılar daha net anlaşılacak.

Araştırmanın ortak yürütücülerinden Ed Brook, 2026–2031 yılları arasında Allan Hills bölgesinde daha kapsamlı sondajlar yapmayı planladıklarını açıkladı. 

Miyosen ve Pliyosen dönemlerinin, bugün insan faaliyetleri nedeniyle yaşanan küresel ısınmayla benzer iklim koşullarına sahip olduğu belirtildi. Dönemdeki buzulların nasıl davrandığını bilmek, gelecekteki deniz seviyesi değişimlerini öngörmekte önemli bir rol oynayabilir.

Kaynak: Phys.org