Chang’e 6 göreviyle Ay’ın uzak tarafına inen Çin’in ay aracı, topladığı kaya örneklerinde magmatik yapılara dair bulgular elde etti.
Ay jeolojisi için yeni bulgular ortaya çıktı
Haziran 2024’te Ay’ın karanlık (uzak) tarafına başarılı bir iniş gerçekleştiren Chang 6’nın dünyaya getirdiği kaya örneklerinde Ay’ın jeolojik yapısına ve oluşum tarihine dair yeni bulgular elde edildi. 25 Haziran’da tamamlanan görev sonunda dünyaya bin 953 gram kaya örneği taşındı.
Araştırmacılar, bu örneklerde Ay’ın kabuğunun kalın olduğu bölgelerde çoğunlukla yüzeye çıkıp soğuyarak volkanik kayaçları oluşturan “dış püskürmeli volkanizma” görüldüğünü tespit etti.
Ekip, Oppenheimer Krateri gibi orta kalınlıkta kabuğa sahip bölgelerde magmanın yatay yayılma eğilimi göstererek daha çok yatay tabakalar (sill) oluşturduğunu, çok kalın kabuklu alanlarda ise yüzeye çıkmak yerine kabuğun içinde hapsolduğunu ifade etti.
Bu durumun özellikle Güney Kutbu-Aitken (SPA) havzasında yaygın olduğu belirtiliyor. Böylece kabuk kalınlığının Ay’ın iki yüzündeki volkanik yapı farklılıklarının başlıca nedeni olduğu görüşü destekleniyor.
Ay’ın ‘’karanlık’’ yüzünün farklılıkları
Ay’ın kendi ekseni etrafındaki dönüş hızı, Dünya etrafındaki dönüş süresiyle aynı. Bu nedenle, Ay’ın hep aynı yüzü Dünya’ya dönük kalıyor. “karanlık yüz” olarak bilinen uzak yüz, aslında yakın yüz kadar güneş ışığı alıyor ancak derin çukurlar ve lav düzlükleri gibi yapılar barındırmıyor.
2012 yılında yapılan Gravity Recovery and Interior Laboratory incelemelerinde uzak yüzün kabuğunun daha kalın olduğu ve daha yüksek iletkenliğe sahip olduğu biliniyor. Rapora göre, magmanın soğuyup kristalleşmesiyle oluşan mineraller ve kayaçlar iltekenliğe neden oluyor.
Kaynak: ResearchGate
Chang’e 6’nın SPA havzasında topladığı örneklerde bu durumla karşılaşan araştırmacılar, Ay’ın uzak yüzünde magmatizmanın yaygın olduğunu ifade ediyor.
Bu araştırmada, Mg-takımı kayaçları (magnezyumca zengin volkanik kayaç grubu) açısından inceleme yapan Çin Bilim Akademisi’nden Profesör Xianhua Li, “Bu kayaçların oluşum süreçleri ve zamanlaması tam olarak bilinmiyor; araştırma, köken mekanizmalarını anlamamıza katkı sağlayacak, dedi.
Ancak SPA havzasında beklenenden daha az bazalt bulunması gibi pek çok soru hala yanıt bekliyor. Bilim insanları, bu örnekler üzerinde daha fazla çalışma yaparak bu sorulara yanıt bulmayı ve Ay’ın her iki yüzünden yeni örnekler toplamayı ve Ay’ın karanlık yüzünü araştırmayı hedefliyor.
Bu çalışma The Astrophysical Journal Letters dergisinde yayımlandı.
