Arkaik mikroplar uyanıyor

Kuzey yarımkürenin donmuş toprakları olan permafrost, iklim değişikliğinin etkisiyle çözülme riski altında. Katmanlar, buz, toprak ve kayaların yanı sıra binlerce hatta on binlerce yıl öncesine ait organik maddeler ve mikroorganizmaları barındırıyor. Yeni bir çalışmada rastlanan mikroorganizmalardan bazılarının 40 bin yıl öncesine ait olduğu ifade edildi.

Çözülme başladığında mikroplar yeniden canlanarak organik karbonu parçalamaya başlıyor; bu süreç karbondioksit ve metan gibi güçlü sera gazlarının atmosfere salınmasına yol açıyor.
ABD’nin Alaska eyaletindeki Permafrost Araştırma Tüneli’nde yapılan bir çalışmada, geç Pleyistosen dönemine ait donmuş toprak örnekleri incelendi. Araştırmacılar, farklı sıcaklık koşullarında mikroorganizmaların ne kadar sürede aktifleştiğini ve bunun sera gazı salınımına nasıl yansıdığını ölçtü.

Bulgulara göre derin permafrosttaki mikroplar çözülmeden sonraki ilk haftalarda neredeyse hiç hareket göstermiyor. Günlük hücre yenilenme oranı yüzde 0,001 düzeyinde kalıyor. Bu “yavaş uyanış” kısa süreli ısınma dönemlerinde karbon salınımını sınırlayabiliyor. Ancak altı ay içinde mikrobiyal topluluklarda uyanma gözlemlendi.

Araştırmanın sonuçları, derin permafrostta saklı mikropların beklenenden daha dirençli olduğunu ortaya koyuyor. Zamanla aktif hale gelen bu topluluklar karbon döngüsünde önemli bir rol oynayabilir.

Çözülmenin derin katmanlara ulaşması ise sera gazı salınımını hızlandırarak küresel ısınmanın seyrini etkileyebilir. Çalışma, iklim değişikliğinin gelecekteki etkilerini anlamak açısından önemli.

Araştırma 23 Eylül 2025’te JGR Biogeosciences’ta yayınlandı.