Etiyopya’nın altındaki erimiş kaya dalgaları, milyonlarca yıl içinde Afrika’yı ikiye bölerek yeni bir okyanusun oluşmasına yol açabilir.
Etiyopya’nın Afar bölgesinin altında, Dünya’nın derinliklerinden yükselen erimiş kaya dalgaları tespit edildi. Bu ritmik manto hareketleri, kıtasal kabuğu gererek inceltiyor ve milyonlarca yıl sonra yeni bir okyanusun oluşmasının zeminini hazırlıyor.
Araştırma ekibi*, Dünya’nın derinliklerinden yükselen sıcak malzemenin, üzerindeki tektonik plakaların hareketlerinden güçlü bir şekilde etkilendiğini keşfetti. Milyonlarca yıl boyunca, Afar gibi rift bölgelerinde birbirinden uzaklaşan tektonik plakalar, plastik bir malzeme gibi gerilip inceliyor ve sonunda kırılıyor. Bu kırılma, yeni bir okyanus havzasının doğuşuna işaret ediyor. Rift sistemi, Dünya’nın tektonik plakalarının birbirinden ayrıldığı veya çatladığı yerde oluşan ova bölgesine deniyor.
Afar, Dünya’da üç tektonik riftin birleştiği nadir bölgelerden biri: Etiyopya Ana Rifti, Kızıldeniz Rifti ve Aden Körfezi Rifti. Jeologlar uzun süredir, bu bölgenin altında sıcak bir manto yükselmesi (plume) olduğunu ve kabuğun gerilerek gelecekte bir okyanus havzası oluşturmasına yardımcı olacağını düşünüyordu. Ancak şimdiye kadar yeterince veri elde edilememişti.
Ekip, Afar bölgesi ve Etiyopya Ana Rifti’nden 130’dan fazla volkanik kaya örneği topladı. Bu örnekleri, mevcut veriler ve gelişmiş istatistiksel modellemelerle birleştirerek, mantonun yapısını ve içerdiği eriyikleri (içinde katı bir madde erimiş olan sıvı) inceledi.
Sonuçlar, Afar’ın altında asimetrik, tek bir manto bacası olduğunu ve bu bacanın, jeolojik bir barkod gibi rift sistemi boyunca tekrarlayan kimyasal bantlara sahip olduğunu gösterdi. Bu desenler, her rift kolundaki tektonik koşullara göre değişiklik gösteriyor.
Tektonik plakaların etkisiyle şekilleniyor
Araştırma, Afar’ın altındaki manto bacasının durağan değil, dinamik olduğunu ve üzerindeki tektonik plakaya tepki verdiğini gösteriyor. Araştırmacılar, derin mantodaki yükselmelerin evriminin, üzerindeki plakaların hareketiyle yakından bağlantılı olduğunu buldu.
Çalışma, derin mantodaki yükselmelerin tektonik plakaların tabanı altında akabileceğini ve volkanik aktivitenin plakanın en ince olduğu noktalarda yoğunlaşmasına yardımcı olabileceğini gösteriyor. Sonraki araştırmalar, mantonun plakalar altında nasıl ve hangi hızda aktığını anlamayı sağlayabilir.
Bulgular, Nature Geoscience dergisinde yayımlandı.
* Araştırma ekibinde, Southampton Üniversitesi, Swansea Üniversitesi, Lancaster Üniversitesi, Floransa ve Pisa Üniversiteleri, Almanya’daki GEOMAR, Dublin İleri Araştırmalar Enstitüsü, Addis Ababa Üniversitesi ve GFZ Alman Yer Bilimleri Araştırma Merkezi’nden uzmanlar yer aldı.
Kaynak: Nature Geoscience
