Afetlerden sonraki tehlikeler yapay zeka ile belirlenecek

İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) bilim insanları, afetlerin ardından oluşabilecek ardışık tehlikeleri önceden tespit edebilecek yapay zeka destekli bir yazılım geliştirdi.

TÜBİTAK 2247-A Ulusal Lider Araştırmacılar Programı kapsamında desteklenen projeyi, İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tolga Görüm yürütüyor. Proje ile afet sonrası oluşabilecek tehlikelerin domino etkisi yaratmadan önce belirlenmesi ve bu risklere karşı önlem alınması amaçlanıyor.

Prof. Dr. Görüm, projenin depremler, heyelanlar, yangınlar ve aşırı yağışlar gibi doğal afetlerin birbirini tetikleme mekanizmalarını inceleyerek, yüksek risk taşıyan bölgeleri belirlemeyi hedeflediğini belirtti. Örnek olarak 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş merkezli depremleri gösteren Görüm, bu depremlerin tetiklediği 12 bin heyelanın ciddi etkiler yarattığını ve ardından gelen aşırı yağışların moloz akmalarına yol açarak can kayıplarına sebep olduğunu hatırlattı.

Projede, bu tür risklerin önceden tahmin edilmesi için çeşitli araçların geliştirildiğini ifade eden Görüm, yapay zeka ve makine öğrenmesi sayesinde her yeni afet vakasının sisteme ekleneceğini, böylece sistemin öğrenme kapasitesinin artarak daha doğru tahminlerde bulunulabileceğini vurguladı.

Projenin temel amacı, özellikle deprem sonrası heyelan riski taşıyan bölgelerin tespit edilmesi ve bu bölgelerde oluşabilecek domino etkisinin önlenmesi. Görüm, doğal afetlerin frekansı ve şiddetinin değişken olduğuna dikkat çekerek, bu nedenle dinamik modellerin sisteme entegre edilmesinin önemli olduğunu ifade etti.

Makine öğrenmesi ve derin öğrenme tekniklerini kullanan proje, olası tehlikelerin zaman ve mekana bağlı olarak gerçekleşme olasılıklarını analiz edecek. Prof. Dr. Görüm, “Yapay zeka teknolojileri, olayları denetleyen koşul faktörleri ile tetikleyici unsurların frekansını ve şiddetini hesaplayarak karar vericilere erken müdahale imkanı sağlayacak. Elde edilen veriler, AFAD’ın ‘Afet Risk Azaltma Sistemi’ne entegre edilecek.” dedi.

Bu çalışmanın afet sonrası ardışık tehlikelerin önlenmesine yönelik Türkiye’de bir ilk olduğunu belirten Görüm, projede Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın da paydaş olarak yer aldığını sözlerine ekledi.

Kaynak: Anadolu Ajansı