Rock müziğin ikonik isimlerinden Jimi Hendrix, Janis Joplin, Jim Morrison, Kurt Cobain ve Amy Winehouse gibi müzisyenlerin 27 yaşında hayata veda etmesi, bu yaşın tehlikeli bir eşik olduğu yönünde bir mitosa dönüştü. Peki bu efsane ne kadar gerçek?
İnsanların zihninde köklü bir yer edinen “27 Kulübü” efsanesi bir tesadüf mü, yoksa insan zihninin kurguladığı bir hikaye mi? Kasım ayında Proceedings of the National Academy of Sciences’ta yayınlanan araştırmada sosyologlar, 27 Kulübü mitosunun kalıcılığını ve bu tür hikayelerin toplumsal algıyı nasıl şekillendirdiğini ele aldı.
Araştırmacılar, 27 yaşında ölen ünlülerin daha fazla dikkat çektiğini, bu durumun ise bir kendini gerçekleştiren kehanete dönüştüğünü belirtiyor. Wikipedia sayfa görüntülemeleri analiz edilerek yapılan araştırmada, 27 yaşında ölenlerin diğer yaşlardakilere göre daha fazla ilgi gördüğü tespit edildi. Bu görünürlük, 27 yaşında ölümlerin daha yaygın olduğu yanılgısına yol açarak mitosu destekliyor.
27 Kulübü Gerçek mi?
27 Kulübü’nün ortaya çıkışı, 1970’lerin başlarında, Brian Jones, Jimi Hendrix, Janis Joplin ve Jim Morrison’ın ölümleriyle başladı. Üst üste gelen trajik ölümler, toplumun hafızasında derin bir iz bıraktı. Sosyologlar, bu durumu “patika bağımlılığı”, “stigmerji” ve “memetik reifikasyon” gibi kavramlarla açıklıyor.
Patika bağımlılığı, rastlantısal olayların gelecekteki sonuçları etkileme biçimini ifade ederken, stigmerji, kolektif belleğin izlerinin dijital platformlarda görünürlük kazanmasıyla mitosun daha fazla kişi tarafından benimsenmesini sağlıyor.
Son olarak memetik reifikasyon, bir inanışın gerçek olarak kabul edildiğinde, somut sonuçlar doğurmasını ifade ediyor. 27 Kulübü örneğinde, toplumun bu yaşı özel kılması, 27 yaşında ölenlerin mirasının daha fazla hatırlanmasını sağlıyor ve miti gerçeğe dönüştürüyor.
ARADLO DI CROLLALANZA/REX SHUTTERSTOCK, MATT DUNHAM//AP/REX SHUTTERSTOCK, STEPHEN SWEET/REX SHUTTERSTOCK
Patika Bağımlılığı (Path Dependence)
Patika bağımlılığı, belli olayların rastgele bir şekilde oluşmasının ardından bu olayların gelecekteki algı ve sonuçları önemli ölçüde şekillendirmesi anlamına geliyor. 27 Kulübü örneğinde, 1970’lerin başında Jimi Hendrix, Janis Joplin, Jim Morrison gibi ünlü müzisyenlerin 27 yaşında ölümleri tesadüfi bir kümelenme olarak değerlendirilebilir. Ancak bu olaylar, bir “bağımlılık patikası” yaratarak 27 yaşında ölüm kavramını kolektif bir olgu haline getiriyor. Çoğu insan için bu yaş, artık bir risk faktörü veya efsanevi bir yaş olarak kabul edilir hale geldi ve her yeni 27 yaşındaki ünlü ölümü bu patikayı daha da pekiştiriyor.
Stigmerji (Stigmergy)
Stigmerji, bir olayın çevrede bıraktığı izlerin, gelecekteki davranışları ve olayları dolaylı yoldan etkileme süreci denebilir. Günümüzde dijital platformlar, kültürel hafızanın genişlemesi ve bu tür izlerin hızla yayılması için güçlü bir alan sunuyor. Örneğin, Wikipedia’da bulunan 27 Kulübü sayfası, ölen ünlülerin sayfalarına bağlantılar sunarak, bu yaşta ölen kişilerin görünürlüğünü artırıyor.
Bu görünürlük, okuyucuların sık sık bu bilgiyle karşılaşmasına yol açarak 27 yaşındaki ölümlerle ilgili mitosun güçlenmesini sağlıyor. Bu, stigmerjiye özgü bir geri bildirim döngüsü yaratıyor; daha fazla ilgi, daha fazla görünürlük doğuruyor ve bu mitin gelecekte daha fazla kişi tarafından hatırlanmasını sağlıyor.
Memetik Reifikasyon (Memetic Reification)
Memetik reifikasyon, bir inanışın toplum tarafından gerçek olarak kabul edildiğinde somut sonuçlar yaratması anlamına geliyor. Sosyolojide Thomas Teoremi olarak bilinen bir ilke bu durumu özetler: “Eğer insanlar bir durumu gerçek olarak tanımlarsa, o durumun sonuçları da gerçek olur.”
27 Kulübü miti, 27 yaşın tehlikeli bir yaş olduğu fikrini sosyal olarak pekiştirerek, bu yaşta ölenlerin hatırasının daha fazla anılmasını sağlar. Bu süreçte, 27 yaşında ölen ünlülerin mirası toplumsal hafızada daha önemli bir yer edinir, dolayısıyla mitolojik bir gerçeklik kazandırılmış olur. Bu, insanların mitleri gerçeklik gibi görmesine neden olan memetik bir inanç haline dönüşüyor.
Bu sosyolojik kavramlar, 27 Kulübü mitosunun sadece popüler bir söylenti olmadığını, aynı zamanda toplumsal hafızayı ve gerçeklik algısını şekillendiren güçlü bir anlatı olduğunu gösteriyor. Tesadüfi olaylar ve onların dijital çağdaki izleri, bu tür mitlerin kültürel kalıcılığını sağlayan etkili bir döngü yaratarak insan algısını dönüştürüyor.
Mitoslar Neden Kalıcı?
Bu tür mitoslar yalnızca doğruluklarıyla değil, insan ruhuna hitap eden yanlarıyla kalıcılık kazanıyor. İnsanlar tesadüflerde bile anlam arama eğiliminde olur. 27 Kulübü hikayesi de, trajedi ve dâhiliğin geçici doğasını simgeleyen, anlatılmayı ve tekrar edilmeyi bekleyen bir hikaye.
Araştırmacılar, mitleri yalnızca çürütmek yerine, onların kültürel değerlerimizi ve algılarımızı nasıl şekillendirdiğini anlamanın önemine vurgu yapıyor. Mitosların bu etkisi, toplumsal bilinçaltımızda derin izler bırakıyor ve gerçekliğimizi yeniden tanımlıyor.
Kaynak: The Conversation
